Gümrük müşavirlerinin büyük bir kısmı mesleki geleceklerini yaşamsal boyutta tehdit eden en önemli sorunlardan biri olarak "müteselsil sorumluluk" uygulaması görmekte. Artık bu talihsiz kaderi değiştirmek istiyorlar.
Gümrük müşavirleri her an, farklı farklı olduğu kadar çetrefil sorunlarla yoğun bir biçimde boğuşmakta. O nedenle, dönem itibariyle bu sıralamanın, 5607'nin 3/18 nci maddesinden kaynaklı ve her an yanı başlarında Ağır Ceza Mahkemeli tehdit; nedenleri "çok gizli " risk kriteri uygulamalarından kaynaklı müşteri kayıpları; 5326 sayılı kanundan kaynaklı iştirakten "asli fail" uygulaması; butik tarz gümrük müşavirliğini ortadan kaldırması muhtemel "yetkilendirilmiş yükümlü" uygulama takvimi veya gümrük müşavirlerine uygulanan disiplin cezaları v.b arasında değişkenlik göstermesi de pek mümkün tabiî ki. Gerek 4458 sayılı Gümrük Kanunu, gerekse 5326 sayılı Kabahatler Kanunundan kaynaklanan vergi farkları ve bunlara uygulanan para cezalarının tahsiline ilişkin uygulama farklılıklarını ortadan kaldırarak tekdüze bir uygulama tesis edilme amacıyla 22.04.2011 tarihli, 27913 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Seri 1 No.lu Tahsilat İşlemleri Gümrük Genel Tebliği" nin amacına ulaşıp ulaşmadığını sorgularken, gümrük müşavirlerinin müteselsil sorumluluğuna ilişkin tespitleri bir kez daha gözden geçirme gereği doğmuş oldu. Gümrük müşavirleri olarak, öteden beri dolaylı temsilci sıfatıyla Borçlar Kanununda genel hatlarıyla düzenlenmiş olan ve 4458 sayılı Gümrük Kanununun 181/2 , 192 ve 229/2 inci maddeleriyle uygulama alanı bulan müteselsil sorumlulukta amaç, Kamunun tahsilatları güvence altına almasıyla ilgili olup, kamu otoritesi bu anlamda sürekli olarak yeni önlemler almak suretiyle müteselsil sorumluluk müessesini güçlendirmeye çalışmaktadır.
6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü H.K. Karşısında Durum 2008 yılında yapılan düzenleme ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü hakkında kanunun 35 inci maddesinde değişiklik olmuştur.Bu değişiklik ile kamu alacağının tahsilinde sorumlular yönünden kanun kapsamı genişletilerek limitet ve anonim şirketlerin kamu kuruluşlarına olan borçların tahsilinde, tüzel kişiden tahsili mümkün olmayan kamu alacaklarının şirket ortağı ya da temsilcisi gerçek kişilerden tahsiline imkan sağlanmıştır.Bunun yanı sıra, kamu alacağı doğduktan sonra, ortağın sermaye payını devretmesi halinde, devreden ve devralan müteselsil olarak kamu alacağından sorumlu tutulmuştur.
Müteselsil Sorumluluk ve Mali Müşavirlerle Karşılaştırma: Gümrük müşavirlerinin müteselsil sorumluluğu tartışılırken mutlaka Vergi Usul Kanunu'nun 227 inci maddesi kapsamında mali müşavirlerle kıyaslama yapılır. Çünkü, her iki meslek gurubu da ortaya çıkan vergi farkı/ vergi ziyaının 3 katı para cezası uygulaması ile karşı karşıyadır.Bu kıyas çok mu yerinde? Çok mu adil.. Konuyu birkaç yönüyle örneklemek gerekirse; Gümrük müşavirleri ithalatçı Firmalarla yaptıkları anlaşmalarla , ithal eşyasını mümkün olan en kısa sürede teslim etme yükümlülüğü altına girmek zorundadır.Bu ticari kaygıyı her zaman görmezden gelmesi mümkün değildir. Mali müşavirlerin gerek beyanname işlemleri gerekse tasdik rapor işlemleri dönemseldir.Yükümlünün bu manada takipli bir beklentisi yoktur. 4458 sayılı Gümrük Kanunu 234/3 üncü madde uyarınca yapılan başvurularda vergi farkının 3 kat tutarının %15'i oranında para cezası uygulanmaktadır. 213 sayılı Vergi Usul Kanununun pişmanlıkla ilgili 371 inci maddesine istinaden yapılan başvurularda para cezası öngörülmemektedir. Genel uygulama ile, vergi dairelerinde görülen uzlaşma işlemlerinde para cezaları tümüyle kaldırılmaktadır. 4458 sayılı Gümrük Kanunu kapsamına yeni alınmış olması itibariyle, müteselsil sorumluluktan gümrük müşavirlerine uygulanan para cezalarıyla ilgili uzlaşma sonuçları henüz gözlemlenememiştir.
Kanun Maddeleri İşleyişi ve Öneriler : 4458 sayılı Gümrük Kanununun 181/2 inci maddesinde "…Dolaylı temsilde, temsilcinin yükümlülüğü, beyanda kullanılan verilerin yanlış olduğunu bildiği veya mesleği icabı ve mutat olarak bilmesi gerektiği durumlarla sınırlıdır…." Denilmek suretiyle müteselsil sorumluluğun sınırlarını biraz olsun somutlaştırılmaya çalışılmışken, hukuken daha net kavramlarla tanımlanması gereken para cezalarıyla ilgili 229/2 inci maddede tam tersi bir yaklaşımla " bildiği veya bilmesi gerektiği " gibi son derece soyut tanımlamalarla yetinilmiştir. Oysa, idari işlemlerden doğan para cezası uygulamasına konu maddelerde " kanunilik " prensibinin çok net bir biçimde düzenlenmesi gerektiği hukukçular tarafından dile getirilmekte olup, bu suretle, gümrük müşavirlerinin sorumluluk sınırları netleşecek diğer yandan gümrük idarelerinde ve yargı mercilerinde iş yoğunluğunun azaltılması sağlanmış olacaktır. Bu nedenle, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241 inci maddesinde uygulandığı gibi, gümrük müşavirlerinin hangi durumlarda müteselsil sorumlu olduğu durumların tek tek sayılmak suretiyle somutlaştırılması ve bunun yanı sıra, 181/2, 192 ve 229/2 maddelerine yönelik kapsamlı bir çalışma yapılmasının zamanı çoktan gelmiş ve geçmiştir. Avrupa Birliği uygulamalarında yeri olmayan sadece müteselsil sorumlulukla ilgili değil diğer para cezası uygulama maddelerinin de değiştirilmesine yönelik Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nca çalışma başlatılması çok yerinde olacaktır. Çünkü, 4458 sayılı Gümrük Kanunu genel hatları itibariyle AB Gümrük Mevzuatı ile uyumlu olmakla birlikte, ceza koyan maddeler hemen aynı ifadelerle 1615 sayılı Kanundan alınmıştır. Kanun değişikliği formalitelerinin zorluğunu – hele de gümrük müşavirleri lehinde- bilen bir meslek gurubu olarak, kısa sürede yapılması gerekenin, Seri 1 No.lu Tahsilat Tebliğinin bazı maddelerinin değiştirilmesi olmalıdır. Örnek vermek gerekirse, Tebliğin özellikle en önemli maddelerinden olan " Tahakkukun Tebliği " başlıklı 4 üncü maddesinin 1/4-a bendinin " Temsilcinin beyanda kullanılan verilerin yanlış olduğunu bilmediğinin veya mesleği icabı ve mutat olarak bilmesi gerektiğinin belirlenebildiği durumlarda, dolaylı temsilciye gelir eksiği tebligatı yapılarak, bu durum gerekçesi ve ispatlayıcı belgelerle birlikte yazılı olarak karara bağlanır." şeklinde değiştirilmesidir. Çünkü bu düzenlemenin, 4458 sayılı Kanunun 181 inci maddesinin 2 inci fıkrası hükmü metnine uygun olmadığı düşünülmektedir. Son olarak; yaptığı görevin gerektirdiği sorumluluklar saklı olmak üzere, gümrük müşavirlerine bunu aşan nitelikte yüklenilen sorumluluk çok ciddi verimsizliğe ve gerilime neden olmakta. Gümrük müşavirlerinin güçlü bir yapıya kavuşturulması öncelikle Gümrük Teşkilatına prestij kazandıracaktır. Tıpkı güçlü bir Gümrük Teşkilatı yapısının bizlere kattığı prestij gibi..
Kemal KARADENİZ
Gümrük Müşaviri
