Genel olarak
Avrupa Birliği’nin mali çıkarlarının korunması ve yolsuzluklarla mücadele konuları, her yıl AB Komisyonu tarafından AB Parlamentosu ve Konsey’ine rapor edilmektedir.
(son Rapor , 24.7.2013 tarihli ve COM(2013) 548 final sayılı “Report from the Commission to the European Parliament and the Council – Annual Report” isimli belgedir). Sözkonusu raporlar AB bütçesinin hem gider hem de gelir kalemlerini kapsamakta ve üye ülkelerin Komisyon tarafından kurulmuş olan elektronik sistemlere giriş yaptığı raporlara dayanmaktadır. Avrupa Birliği’nde hukuka aykırı fiiler, genel ad olarak “irregularities” kelimesi ile ifade edilmektedir. Bunlardan bir kısmı yolsuzluk (irregularities reported as fraud), bir kısmı da hatalı işlem (irregularities not reported as fraud) şeklinde işleme tabi tutulmaktadır.
2007/436/EC, Euratom sayılı, 7 Haziran 2007 tarihli AB Konsey Kararı’na göre AB’de gümrük vergileri, KDV’nin belli bir oranı ve şeker piyasası vergileri Topluluğun öz kaynaklarını (Traditional Own Resources) teşkil etmektedir. Bu karar gereğince sözkonusu vergiler Topluluk adına üye ülkeler tarafından kendi vergi mevzuatlarının hükümleri ugygulanarak toplanmakta ve %25’i tahsilat masrafı adı altında kesildikten sonra Topluluk hesaplarına transfer edilmektedir.
Sözkonusu Karar’ın uygulanmasına ilişkin 1150/2000 sayılı, 22 Mayıs 2000 tarihli (105/2009 – 26 Ocak 2009 ile değişik) AB Konsey Yönetmeliği uyarınca, öz kaynakların tahsilatı ve AB Komisyonu hesaplarına aktarılması Komisyon tarafından denetlemeye tabi tutulmaktadır. Öz kaynaklarla ilgili üye ülke sorumluluğu, gümrük işlemleri tamamlanıp, vergilerin yükümlüye tebliğ edildiği gün üye ülke Hazine idaresince tutulan muhasebe kayıtlarına geçirilmesi ile başlamaktadır. Bu kaydı takibeden ikici ayın 19’uncu gününe kadar da tahsil edilen vergilerin Topluluk hesabına (A-account) transferi şarttır. Tahsil edilemeyen veya teminata bağlanamayan vergiler ise, aynı süre içerisinde ayrı hesaplarda (B-account) gösterilmektedir. Kanuna aykırı fiillerin çoğunluğu da B-account kalemleri ile ilgilidir.
Aynı yönetmelik gereğince, üye ülkeler Komisyona kendi Topluluk hesapları hakkında aylık ve üç aylık raporlar, her üç aylık raporu takip eden iki ay içerisinde de 10.000 Euro’yu aşan parasal değerdeki kanuna aykırı fillerle ilgili raporlar göndermektedir.
- Fiilin tipi (ilgili gümrük rejimi),
- Ödenmeyen öz kaynağın parasal değeri,
- Fiil konusu eşya (tarife pozisyonu, menşei, geldiği ülke),
- Fiilin gerçekleştirilme şekli,
- Fiilin ortaya çıkarılmasını sağlayan denetleme şekli,
- Fiili ortaya çıkaran devlet kurumu,
- Takibatın aşamaları,
- Olayın Komisyona ihbarı,
- Olaya karışan üye ülkeler,
- Fiilin tekrarını önlemek amacıyla alınmış önlemler.
Sözkonusu raporlara ilave olarak, daha önceki dönemlerde rapor edilmiş kanuna aykırı fiillerle ilgili olayların seyri hakkında da, ödenmemiş öz kaynakların takibatı, kısmen veya tamamen tahsilatı, işlemin düzeltilmesi veya silinmesi konularında üç aylık ayrı raporlar gönderilmektedir.
Tüm bu raporlamalar elektronik olarak OWNRES denilen ve Komisyon Bütçe Genel Müdürlüğü tarafından yönetilen bir sistem üzerinden yapılmaktadır. Bu Genel Müdürlük kanuna aykırı fiilleri Komisyon Vergilendirme ve Gümrük Birliği Genel Müdürlüğü yardımı ve üye ülke idareleri veya denetim organları vasıtası ile takip etmekte, gerekli gördüğü olayları ise OLAF denilen birime soruşturulmak üzere havale etmektedir.
Ancak, farklı hukuk sistemleri ve uygulamaları nedeniyle, raporlamalar sırasında yolsuzluklar ile hatalı işlemler arasında ayrım yapma konusunda bir üye ülkeden diğerine yorum farklılıkları bulunmaktadır. Bu konuda, Topluluk mali çıkarlarını ceza hukuku ile korumak amacıyla Topluluk içerisinde uyum sağlamak üzere bir Parlamento ve Konsey Direktifi ((COM)2012) 362 final – 11.7.2012) kabul edilmiştir. Üye ülkeler ceza kanunlarında direktifte tanımlanmış fiillerle ilgili cezai düzenlemelerle ilgili değişiklikleri gerçekleştirmek zorundadır.
Son Rapor
24.7.2013 tarihli Yıllık Rapor’da belirtildiği üzere, 2012 yılında üye ülkeler tarafından Komisyona toplam parasal değeri 3.4 milyar Euro tutan 13.436 hukuka aykırı fiil rapor edilmiştir. Bunun 2.9 milyar Euro’luk kısmı giderlerle ve 500 milyon Euro’luk kısmı öz kaynaklarla ilgilidir.
Toplam giderlerin % 2.9’unu ve öz kaynakların da % 2.1’ini oluşturmaktadır. 2011 yılı ile karşılaştırıldığında, sayı itibarı ile % 6, ancak parasal değer itibarı ile % 70 oranında artış görülmektedir. Parasal değerdeki bu ani artışın nedeni olarak Belçika, Almanya, İngiltere, Hollanda ve Romanya tarafından rapor edilen 104 milyon Euro tutarındaki altı büyük olay verilmektedir.
Öz kaynaklar yönünden rapor edilen yolsuzlukların sayısı 682 ve parasal değeri 77.6 milyon Euro’dur. Bunun yarısına yakını (324) İspanya tarafından bildirilmiş olup, onu 89 olayla İtalya ve 72 olayla Almanya takip etmiştir. Yolsuzlukların % 32’si gümrük işlemlerinin yürütüldüğü sıradaki kontroller sonucunda, % 51’i ise denetim organlarının teftiş ve soruşturmaları sonucunda tespit edilmiştir. Hatalı işlemlerin sayısı 3.912, parasal değeri de 370 milyon Euro olup, toplam topluluk öz kaynaklarının % 1.69’unu oluşturmaktadır. Bunların 1.140’ı Almanya, 980’i İngiltere ve 516’sı Hollanda tarafından rapor edilmiştir.
2012 yılıda Komisyon tarafından 444 milyon Euro tutarında öz kaynağın üye ülkelerce takip edilmesi istenmiş, rapor tarihi itibarı ile de bunun 208 milyon Euro’luk kısmı tahsil edilmiştir. Gümrük işlemlerinde kanuna aykırı filler, vergilerle doğrudan irtibatlı oldukları için, her bir fiil parasal değeriyle ve ilgili gümrük rejimine göre ifade edilmektedir.
Örneğin, TIR işlemlerinde 30.000 Euro’luk eşyayı muhtevi bir konteynerin ortadan kaybolması bir adet “transit” yolsuzluğu şeklinde olayın gerçekleştiği üye tarafından rapor edilip Topluluk seviyesinde işleme tabi tutulmaktadır. Ancak, Topluluk mevzuatında “transit” işlemleri Ortak transit, TIR, ATA, Ren Manifestosu, NATO taşımaları ve Posta taşımalarını kapsamakla birlikte, AB Komisyon raporlarda bunların her biri için tek tek ayrıntı verilmemekte, hepsi de “transit” fiili adıyla rapor edilmektedir. Yıllık raporlardaki verilen fiillerin sayısal ve gümrük işlemleri yönünden teknik ayrıntıları OWNRES sistemindeki veritabanında muhafaza edilmektedir.
Buna göre, ekte yeralan Tablolardaki verilerin, aşağıdaki örneklemeler dikkate alınarak değerlendirmeler yapılması mümkündür.
Ek 1 (AB Raporu Annex 6)
Örnek: İspanya (ES)’nın gümrük rejimleri itibarı ile tespit ettiği parasal değerler şöyledir:
- Serbest dolaşıma giriş yolsuzluğu: 35.162.424 Euro
- Transit rejimi yolsuzluğu: 0
- Antrepo rejimi yolsuzluğu: 1.450.093 Euro
- Dahilde işleme rejimi yolsuzluğu: 315.255 Euro
- Diğer rejimler: 0
Serbest dolaşıma girişte hatalı işlem: 4.379.746 Euro
- Transit rejiminde hatalı işlem: 36.710 Euro
- Antrepo rejiminde hatalı işlem: 0
- Dahilde işleme rejiminde hatalı işlem: 2.072.646 Euro
- Diğer rejimler: 59.382 Euro
Ek 2 (AB Raporu Annex 7)
Örnek: İspanya (ES)’nın olayları tespit etme yöntemleri sayıları itibarı ile:
- Toplam olay: 433
- Yolsuzluklar toplamı: 324
- Gümrük işlemleri sırasında kontrol: 112
- Sonradan kontrol: 19
- Soruşturma: 38
- İtiraf: 3
- Vergi denetimi: 141
- Diğer: 11
Hatalı işlemler toplamı: 109
- Gümrük işlemleri sırasında kontrol: 34
- Sonradan kontrol: 28
- Soruşturma: 3
- İtiraf: 0
- Vergi denetimi: 7
- Diğer: 4
