Uluslararası ticaretin geliştirilmesinde ve engellerin kaldırılmasında, günümüze değin önemli görevler üstlenen ve 1 Ekim1994 tarihinden itibaren de adını “Dünya Gümrük Örgütü” (World Customs Organization-WCD) olarak değiştiren “Gümrük İşbirliği Konseyi“ (Conseil de Cooperatıon Douaniere CCD) ilktoplantısını gerçekleştirdiği 26 Ocak 1953 tarihinden esinlenerek, her yıl 26 Ocak gününü, DÜNYA GÜMRÜK GÜNÜ olarak ilan etmiştir.
Gümrük Kavramı, ilk çağlardan itibaren uzun yıllar, mali nitelikli bir vergi türü olarak anlaşılmış ve yorumlanmıştır. Ancak başlangıçta ulaşım imkanları elverişli şehir ve bölgeler arasında yapılan ticaret ve mal mübadelesi, milli nitelikli devletlerin kurulmasıyla uluslararası ekonomik ilişkilere dönüşünce, eski anlayış ve yorumlar zaman içinde geçerliliğini yitirmiştir. Özellikle sanayi devriminden sonra gümrük rejimlerinin; ticaretin yönlendirilmesinde, ulusalekonomilerin, uluslararası ticaretten daha fazlapay almasında, ulusal sanayinin gelişmesinde vefaaliyetlerinin teşvik edilmesinde, etkili bir araç olduğu ortaya çıkmış, gümrük vergisi ve kavramıda ekonomik bir içerik kazanmıştır.
Ancak zaman içinde gümrük rejimleri ve formalitelerinin karmaşık yapısının yanı sıra, gittikçe egemen olmaya başlayan himayeci görüşlerin; uluslararası mübadeleyi zorlaştırdığı ve ticaretin gelişmesine engel olduğu görülmüştür. Bu durum;1900 lü yılların başından itibaren, gümrük mevzuatı ve formaliteleri konusunda, uluslar arasındabir uzlaşma zorunluluğunu hep gündeme getirmiştir. Nitekim ilk defa 1922 yılında “Milletlerarası Ekonomik Konulara İlişkin Konferans” düzenlenmiş, fakat bu konferansta alınan, yasakların kaldırılması ve formalitelerin basitleştirilmesi kararları ise uygulamaya konulamamıştır.
İkinci Dünya Savaşından sonra tekrar başlatılan bu çalışmalar nihayet 1947 yılında olumlu bir sonuca ulaşmış ilk defa bir uluslararası ticaret kod’u, “Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması” ( GATT) Cenevre’de imzalanmıştır. Yine aynı yıl, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 13 ülkenin ortak katkılarıyla “Avrupa Gümrük Birliği Çalışma Grubu” oluşturulmuşturÇalışma grubunun; gümrük formalitelerini incelemek ve bunlar arasında mukayeseler yapmak,uygulanabilir ortak norm’lar tespit etmekle görevlendirdiği Gümrük Komitesi, ortak bir Gümrük Tarife Cetveli ve ortak bir Gümrük Kıymet Tanımı üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırırken, aynı zamanda, bu sorunlarla devamlı meşgul olacak, çözüm önerileri geliştirecek daimi bir “Gümrük Konseyi” oluşturulması düşüncesi de pekişmeye başlamıştır. Nitekim 15 Aralık 1950 tarihinde, Belçika’nın başkenti Bruxsel’de imzaya açılan 3 önemli uluslararası sözleşmelerden biri de “Gümrük İşbirliği Konseyinin Kuruluşuna İlişkin Sözleşme”olmuştur. Sözleşmeyi ilk imzalayan 17 ülke’ye daha sonra diğer ülkelerde katılmış, 1953 yılındada Türkiye, Gümrük İşbirliği Konseyi Kurulmasına ilişkin Sözleşmeyi resmen onaylamıştır.
1994 yılından itibaren “Dünya Gümrük Örgütü”adıyla anılan ve halen 168 ülkenin üye olduğu uluslararası kuruluşun, resmi çalışma dili İngilizce ve Fransızca olup çalışma merkezi de Belçika’nın Bruxsell şehridir. Kısaca özetlemek gerekirse, tamamen teknik bir kuruluş olan örgüt; kuruluşundan günümüze değin, gümrük mevzuatının basitleştirilmesi, ahenkleştirilmesi, ülkeler arasında, uygulanabilir ortak norm’lar tespit edilmesine yönelik yaptığı çalışmalarıyla, uluslararası ticaretin kolaylaştırılmasında öncüdür. Gümrük ve Tekel Bakanlığı E Müsteşar Yrd. Oguz Anter Dünya Gümrük Günü ve geliştirilmesinde, oldukça başarılı olmuş, önemli katkı sağlamıştır. Bir Genel Sekreter tarafından yönetilen Dünya Gümrük Örgütü; faaliyetlerini; Gümrük Tekniği, Nomanklatör ve Eşya Tasnifi, Gümrük Kıymeti Tespit ve Eğitimi, gibi 3 önemli konuda oluşturduğu Daimi Teknik Komiteler aracılığı ile yürütmektedir. Daimi Teknik Komitelerin hazırlayıp üye ülkeler tarafından onaylanan pek çok uluslararası sözleşmeler arasında; her bir eki birçok gümrük şlemini konu alan ve 31 ekten oluşan KYATO SÖZLEŞMESİ, malların geçici kabulü ile ilgili ATA KARNELERİ SÖZLEŞMESİ, EŞYA TASNİFİ ve GÜMRÜK KIYMETİ ile ilgili sözleşmeler önemli çalışmalar olarak gösterilebilir.
Keyifli bir Uluslararası Gümrük Günü dileğiyle!
İlhan ÖZOĞUL
Gümrük Müşaviri
