Gümrük Tarife Cetvelinin Sistamatiği

Gümrük Tarife Cetveli, uluslararası ticarete konu olan eşyayı, Bölüm, Fasıl ve Tali Fasıllara ayırarak sistematik bir şekilde göstermektedir. Peki, bu sistematik sıralama yapılırken nelere dikkat edilmiştir.

Öncelikle, birbirine benzeyen aynı nitelikteki veya çoğunlukla aynı hammaddeden yapılan eşyalar 21 Bölümde toplanmış, daha sonra bölümlere nazaran daha çok birbirine benzeyen eşyalar 99 Fasıl kapsamında gruplandırılmıştır. Fasıllar da kendi içlerinde toplam 1.224 Tarife Pozisyonuna ayrılmıştır.

Gümrük Tarife Cetvelinde 77. Fasıl “Armonize Sistem Nomanklatüründe ileride kullanılmak amacıyla saklı tutulmuştur” yani Dünya Gümrük Örgütü ileride 77. Fasılda bir eşya sınıflandırdığında, Armonize Sisteme üye olan tüm ülkeler buna uymak zorundadır.

Diğer taraftan; 98 ve 99. Fasıllar “Akit taraflarca, özel amaçlarda kullanılmak üzere saklı tutulmuştur” yani Armonize Sisteme üye olan ülkeler, kendi özel amaçları için bu fasıllarda istedikleri bir eşyayı sınıflandırabilirler, Armonize sisteme üye olan diğer ülkeler buna uymak zorunda değildir. Nitekim Ülkemiz 2012 yılında “Yerleşim yerini nakleden gerçek kişilere ait şahsi eşyayı, Evlilik nedeniyle serbest dolaşıma giren eşyayı, Miras yoluyla intikal eden eşyayı, Öğrenim amacıyla gelen öğrencilere ait eğitim malzemeleri ve ev eşyasını, Ölü ihtiva eden tabutlar, ölülere ait kül ihtiva eden kaplar ve dekoratif cenaze eşyasını, Kamu kurumları, hayır veya insani yardım kuruluşları tarafından getirilen eşyayı, Malül, sakatlar ve diğer engellilerin kullanımına mahsus eşyayı, Kriz hallerinde zarar görenlere gönderilen eşyayı, Kişisel eşya, yolcu beraberi eşya ve Deniz ve hava taşıtlarına verilen eşya ile Açık denizde bulunan yapılardaki mürettebata veya yapılardaki motor, makine, cihaz gibi ekipmanın çalışması için verilen eşyayı” 99. Fasılda sınıflandırmıştır.

Eşyalar, Gümrük Tarife Cetvelinde, genel bir kural olarak üretim süreci sonunda aldıkları şekle göre sıralanmışlardır. Bu sıralanış; hammaddeler, yarı mamul maddeler ve mamul maddeler şeklindedir.

İlk bölümlerde hammaddeler ve yarı mamul ürünler yer alırken, mamul ürünler ve işlenmiş ürünler daha sonraki bölümlerde yer alırlar yani bölüm numarası arttıkça eşyanın gördüğü işlem derecesi de artmaktadır.

Örneğin, canlı hayvanlar I. Bölümde (01. Fasıl) yer alırken, bunların derileri VIII. Bölümde (41. Fasıl), deriden yapılmış ayakkabılar XII. Bölümde (64. Fasıl) yer almaktadır.

Fasıllarda ise, mamul olduğu maddeye göre, kullanım yerine göre ve kullanım amacına göre sıralama yapılmıştır. Fasıl içerisinde eşyaların pozisyonlara bölünmesinde de yine genel mantığa uygun olarak hammaddeden mamul ürüne doğru bir diziliş benimsenmiştir.

Bu çerçevede; 

39. Fasıl mamul olduğu maddeye göre gruplandırma prensibine bir örnek teşkil etmektedir. “Plastikler ve mamulleri” başlığı altında; İlk Şekillerde bulunan plastik hammaddeleri Fasılın başlarında yer alırken (39.01 ila 39.14), yarı mamul ürünler (çubuklar, profiller, plakalar, levhalar, şeritler vb.) Fasılın ortalarında (39.15 ila 39.21), plastikten mamul ürünlerse Fasılın sonlarında sınıflandırılmıştır (39.22 ila 39.26). 

94. Fasıl kullanım yerine göre gruplandırmaya belirgin bir örnek teşkil etmektedir. Bu Fasıl kapsamında sınıflandırma bakımından eşyanın mamul olduğu madde önemini kaybetmektedir. Bunun yerine örneğin oturmaya veya yatmaya mahsus mobilya olma özelliği ürünü bu fasıl kapsamına sokmaktadır. Oturmaya mahsus mobilyalar (94.01), Tıpta, cerrahide, diş hekimliğinde ve veterinerlikte kullanılan mobilyalar (94.02), Diğer mobilyalar (Bürolarda, Mutfaklarda, Yatak Odalarında, Mağazalarda kullanılan mobilyalar) (94.03). 

95. Fasıl kullanım amacına göre gruplandırmaya örnek gösterilebilir. Bu Fasıl, çocukların veya büyüklerin eğlenmesi için dizayn edilmiş her tür oyuncakları kapsar (95.03). Ayrıca bu Fasıl, kapalı veya açık hava oyunlarına mahsus levazımatı; jimnastik veya atletizm ve diğer sporlara mahsus alet ve cihazları (95.06), Balıkçılık, avcılık veya atıcılık için bazı eşyayı (95.07), Atlıkarıncaları ve panayır eğlencelerine mahsus diğer eşyayı (95.08) içine almaktadır.

Yukarıda belirtilen gruplandırma kurallarına uymayan, hatta belirli bir kuralı olmayan sadece 

96. Fasıldır. Bu Fasıl, birbirinden farklı özellikte eşyayı kapsayan bağımsız tarife pozisyonlarının toplamından meydana gelmektedir.

Eşyaların Tarife Cetvelindeki yeri belirlenirken öncelikle hangi Bölümde yer aldığı, daha sonra bu bölümde yer alan Fasıl Numarası (ilk iki rakam), daha sonra bu fasılda yer alan Tarife Pozisyonu (dört rakam) belirlenmelidir. Tarife Pozisyonu belirlendikten sonra, eşyayı bu tarife pozisyonunda en özel şekilde niteleyen tek tireli (-) Tarife Alt Pozisyonu (altı rakam) seçilmelidir. Seçilen bu alt pozisyon kendi içerisinde iki tireli (--) alt pozisyonlara ayrıldığında hangi iki tireli alt pozisyonun seçilmesi gerektiği yine bu iki tireli (--) alt pozisyonların içeriği dikkate alınarak belirlenmelidir. Son olarak bu iki tireli (--) alt pozisyonunun altında yer alan oniki rakamlı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP) tespit edilmelidir. Sınıflandırma yapılırken; İki tireli (--) alt pozisyon kapsamı, ait olduğu tek tireli (-) alt pozisyon kapsamının dışına çıkmamalıdır; keza tek tireli (-) alt pozisyon kapsamı da, ait olduğu pozisyon kapsamı dışına çıkmamalıdır.

Bir sınıflandırmanın tam anlamıyla sağlıklı olabilmesi, ticarete konu olan her bir eşyanın tek bir GTİP’ da sınıflandırılmasına bağlıdır. Doğru bir sınıflandırma yapabilmek için; Tarifenin Yorumuna İlişkin Genel Kurallar ile birlikte Gümrük Tarife Cetvelinde yer alan Pozisyon Metinleri, Bölüm ve Fasıl Notları ve Gümrük Tarife Cetveli İzahnamesinde yer alan Açıklama Notlarını mutlaka göz önünde bulundurmalıyız. Diğer taraftan, DGÖ Sınıflandırma Görüşleri (Aviler) ve Sınıflandırma Kararları ile AB Sınıflandırma Kararları (Tüzükleri) ve AB Kombine Nomanklatür Açıklama Notlarını da göz ardı etmemeli mutlaka bunlardan da faydalanmalıyız.

Gümrük Müşaviri

Mustafa SEZEN