"Bir Devlet ki! Gümrük işlerini, vergilerini, ülkenin ve milletin ihtiyaçlarına göre düzenlemekten alı konulmuştur. Böyle bir devlete elbette bağımsız devlet denemez."

Özel Kanunları Gereğince Gümrük Vergilerinden Muaf Olan Eşyanın Kısmi Muafiyet Suretiyle Geçici İ...

Tarih: 15.08.2019 15:06:33 - Görüntülenme: 13417

Eşyanın özel kanununları gereğince ithali vergiden istisna olduğu halde mülkiyetin gönderici tarafından alıcıya verilmesinin tercih edilmemesi gibi muhtelif nedenlerle kati ithale konu edilememesi durumunda geçici ithal alternatifi kullanılabilmektedir. Bu durumda tam muafiyet kapsamında belirlenmiş olan kriterlere girmeyen söz konusu eşyalar için gümrük idarelerince geçici ithalat izni verilmesi halinde kısmi muafiyete tabi tutularak, anılan rejimine ilişkin beyannamenin tescil tarihinde eşyanın kati ithalinde alınması gereken vergilerin rejimden yararlandığı her ay için %3’ü nispetinde tutar tahakkuk edilerek tahsil edilmekte, bir aydan kısa olan süreler tam ay olarak değerlendirilmektedir.

İşbu yazımızın konusu, söz konusu eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması halinde alınacak gümrük vergileri, özel kanunları gereğince gümrük vergisinden istisna kapsamında olması halinde kısmi muafiyetle geçici ithalinde de gümrük vergisi yönünden istisna kapsamında olup olmayacağı yönünden değerlendirmeler ve mevzuat karşısındaki durumu ele alınacaktır.

  1. Özel Kanunları Gereğince İthali Vergiden Muaf Tutulan Bazı Eşyalar:                      

6491 Sayılı Türk Petrol Kanununca; petrol hakkı sahibinin bizzat veya bir temsilci veya Genel Müdürlükçe kabul edilmiş bir müteahhidi vasıtasıyla kendi adına, Türkiye’deki petrol işlemi için idari faaliyetleri ile bina tesislerinin ve teçhizatlarının inşası, kurulması ve işletmesine ait malzemeler hariç, petrol işlemlerinde kullanılacak ve Genel Müdürlükçe onaylanan malzemeyi, ekipmanı, akaryakıtı, kara, deniz ve hava nakil vasıtalarını ithal etmesi ya da yurt içinden teslim alması gümrük vergisinden, yapılan işlemler harçlardan, düzenlenen kâğıtlar damga vergisinden müstesna bırakılmıştır. AyrıcaCumhurbaşkanlığı makamlarınca, ithal edilen malzemelerle kıyası kabil nitelikte ve miktarda Türkiye’de üretimi bulunan maddelerin isimlerini içeren bir liste oluşturularak, resmi gazetede yayımlanan bu listede gümrük vergisinden istisna tutularak ithal edilmekte olan maddelerden hangilerinin gümrük vergisine, diğer ithal vergisi ve resimlerine tabi tutulacağı tayin ve tespit edilmektedr.

Özetle; Cumhurbaşkanı tarafından gümrük vergisi istinası kapsamı dışında bırakılmayan petrol işlemlerinde kullanılacak ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce onaylanan malzemenin serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması halinde gümrük vergisinden müstesna olacağı izahtan varestedir.

2581 sayılı Deniz Ticaret Filosunun Geliştirilmesi ve Gemi İnşa Tesislerinin Teşviki Hakkında Kanun kapsamında; yurt dışında inşa suretiyle veya hazır olarak satın alınan gemilerle, yurt içinde inşa, tadil veya onarılan gemilerde (yüzer havuzlar dahil) ve bu gemilerin donatım ve seyirlerinde kullanılan makine, teçhizat ve demirbaş ile gemi üretim tesislerinin inşa, tadil, tevsi veya onarımlarında kullanılan makine, teçhizat ve demirbaşlar, ilgili mercilerin müsaadesi şartıyla gümrük vergisi ile ithalde alınan diğer vergi ve resimlerden (damga resmi dahil) muaf tutulmuştur.

Kısaca; Yurt dışında inşa ya da hazır olarak alınan gemiler ile, yurt içinde inşa, değişiklik veya onarılan gemilerde ve bu gemilerin donatım ve seyirlerinde kullanılan makine, teçhizat ve demirbaşlar ile tersanelerin inşa, tadil, tevsi veya onarımlarında kullanılan makine, teçhizat ve demirbaşların, Liman Başkanlıklarından izin alınması kaydıyla gümrük vergisi ile ithalde alınan diğer vergi ve resimlerden (damga vergisi dahil) muaf olduğu belirtilmiştir.

  1. Kısmi Muafiyet Kapsamında Geçici İthalat Rejiminin Gümrük Mevzuatı Yönünden Değerlendirmesi:

Bilindiği üzere geçici ithalat rejimi; serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan amortisman dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hem şartlı muafiyet hem de ekonomik etkili gümrük rejimi kategorisinde yer almaktadır.

Dolayısıyla bu rejimde şartlı muafiyet kapsamında eşyalardan teminat alınması ile belli bir şartla (kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın) kullanımına izin verilmektedir. Ekonomik etkili gümrük rejimi kapsamında ise bu rejimin kapatılması için eşyanın gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulması gerekmektedir. Ticaret politikası önlemlerinin uygulanması yönünden ise eşyanın ülkemize girişinde ticaret politikası önlemlerinin uygulanması öngörülüyorsa söz konusu önlemler eşyanın ekonomik etkili gümrük rejimlerine tabi tutulmaları durumunda da uygulanmakta; eşyanın serbest dolaşıma girişi sırasında ticaret politikası önlemlerinin uygulanması öngörülüyor ise söz konusu önlemler eşyanın bir ekonomik etkili gümrük rejimine girişinde ya da bu rejime tabi oldukları süre zarfında uygulanmamaktadır.

Gümrük Kanununun 133’üncü maddesinin ilk fıkrası; “Kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyadan her ay için alınacak ithalat vergileri, geçici ithalat rejimine ilişkin beyannamenin tescil tarihinde, söz konusu eşyanın serbest dolaşıma girmiş olması halinde alınacak vergiler tutarının %3'ü olarak tespit edilir.” hükmünü amir olup madde metni hiçbir karışıklığa sebep olmayacak şekilde açıktır. Kısmi muafiyet kapsamında eşyanın geçici ithalinde vergilerin %3’üne isabet edecek kısmının hesaplanmasında eşyanın serbest dolaşıma girmesi halinde alınacak vergilerin nazara dikkate alınmasına hükmolunmuştur.

Dolayısıyla ilk bölümde detaylarına yer verdiğimiz ithali vergiden muaf/istisna tutulan kullanımı itibariyle ve kendine münhasır nitelikteki bazı eşyaların 2009/15481 sayılı 4458 Sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Kararın 16 ila 39’uncu maddelerinde yer alan tam muafiyet hükümleri kapsamına girmemesi, kısmi muafiyet kapsamında geçici ithalat rejiminden yararlandırılması halinde, izin süresi boyunca her ay için ithalat vergilerine karşılık gelen vergilerin %3 oranında vergi tahakkuku husule gelmektedir. Münhasıran ithali gümrük vergisinden muaf/istisna tutulan eşyanın, serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması halinde ise gerekli izinlerin alınması şartıyla gümrük vergisi tahsil edilmeyecektir. Aynı eşyanın kısmi muafiyetli geçici ithalat rejimine tabi olması halinde basit bir hesaplama yapmak gerekirse; eşyanın serbest dolaşıma girişinde %0 (sıfır) olan vergi için %3’lük kısım da çarpım neticesi 0(sıfır) olarak hesaplanacaktır.

Keza Gümrük Kanununa bağlı yönetmeliğin 386’ıncı maddesinde geçici ithalat eşyasının serbest dolaşıma sokulmak istenmesi durumunda Kanunun 133 üncü maddesi uyarınca tahsil edilen miktar dışında kalan ithalat vergilerinin tahsil edilmesi gerektiği belirtilmiştir. İthali gümrük vergisinden muaf eşya için geçici ithalinde vergilerin %3’ü oranında vergi tahsil edilmesi ve devamında bu rejimin serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmak istenmesi halinde vergilerden muaf/istisna olan eşya için ithalde gümrük vergisi olmadığından hesaplama negatif(eksi) bakiye verecektir.

  1. 2004/7905 Karar Sayılı Milletlerarası Geçici İthalat Sözleşmesi Mevzuat Hükümlerinin Değerlendirilmesi:

Geçici ithalata ilişkin mevzuat düzenlemesinin omurgasını oluşturan mezkûr milletlerarası sözleşmenin Ek-E bölümünün ithalat vergi ve resimlerinden kısmi muafiyetle ithal edilen eşyaya ilişkin ek kısmı 6’ıncı maddesi uyarınca; “Tahsil edilecek gümrük vergileri ile ithalatta alınan diğer vergilerin miktarı, eşyanın geçici ithalat rejimine tabu tutulduğu tarihte eşyanın serbest dolaşıma girişi için gümrük işlemlerinin tamamlanması halinde tahsil edilecek tutarı hiç bir zaman geçemez.” hükmünü amirdir.

Keza mezkûr kararın ekinde yer alan 7’inci maddesinin 2’inci fıkrası uyarınca; “.....geçici ithalat rejiminin eşyanın serbest dolaşıma girişi için gümrük işlemlerinin tamamlanması ile sona erdirilmesi halinde, kısmi muafiyetle halihazırda tahsil edilmiş ithal vergi ve resimlerinin tutarı, eşyanın serbest dolaşımı için gümrük işlemlerinin tamamlanması sonucunda ödenecek ithal ve resimlerinin tutarından düşülecektir.” hükmü uyarınca geçici ithalat rejimi altındaki eşyaların serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması halinde gümrük vergisinden muaf/müstesna olması halinde ithal vergi ve resimlerin tutarından %3 olarak tahsil edilen vergi kısmı düşeceğinden bakiye negatif(eksi) değer verecek olup, bu kez de eşyalar için ödenmesi talep edilen %3’lük vergi kısmının iadesi durumu ortaya çıkacaktır.

  1. Katma Değer Vergisi Yönünden Gelir İdaresi Başkanlığı Yaklaşımı:

Gelir İdaresi Başkanlığınca benzer bir durumla ilgili KDV yönünden yapılan değerlendirme sonucunda 10/04/2014 tarih ve 64597866-130[28-2014]-37 sayılı Finansal kiralama sözleşmesi kapsamında geçici ithali yapılan hava aracının KDV oranı konulu özelge düzenlenmiştir. Özelgede açıklandığı üzere özetle:

3065 sayılı KDV Kanununun 13/a maddesinde, faaliyetleri kısmen veya tamamen deniz, hava ve demiryolu taşıma araçlarının, yüzer tesis ve araçların kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflere bu amaçla yapılan deniz, hava ve demiryolu taşıma araçlarının, yüzer tesis ve araçlarının teslimleri, bu araçların imal ve inşası ile ilgili olarak yapılan teslim ve hizmetler ile bunların tadili, onarım ve bakımı şeklinde ortaya çıkan hizmetler ve faaliyetleri deniz taşıma araçları ile yüzer tesis ve araçların imal ve inşası olanlara bu araçların imal ve inşası ile ilgili olarak yapılacak teslim ve hizmetlerin KDV den istisna olduğu,

16/1-a maddesinde, bu Kanuna göre teslimleri vergiden istisna edilen mal ve hizmetlerin ithalinin; 16/1-b maddesinde, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 167 nci maddesi [(5) numaralı fıkrasının (a) bendi ile (7) numaralı fıkrası hariç], geçici ithalat ve hariçte işleme rejimleri ile geri gelen eşyaya ilişkin hükümleri kapsamında gümrük vergisinden muaf veya müstesna olan eşyanın ithalinin, KDV den istisna olduğu,

hüküm altına alınmıştır.

Özelgenin sonunda; “....yurtdışından yapılacak özelge konusu uçak kiralamasında, kiralanacak uçağın Gümrük Kanununun 128 ila 134 üncü maddeleri kapsamında geçici ithalat rejimine tabi tutulması ve uçağın Türkiye'de kaldığı her ay için kati ithalatında alınması gereken gümrük vergilerinin %3'ünün tahsil edilmesi gerekmekle birlikte, söz konusu uçağın kati ithali KDV den istisna olduğundan, uçağın Türkiye'de kaldığı süre için gümrükte KDV alınmasına gerek bulunmamaktadır.” denilerek ithali KDV’den muaf/müstesna tutulan eşya için ayrıca %3 oranında KDV alınmasına gerek olmadığına kanaat getirilmiştir.

SONUÇ

İthali özel kanunlardan kaynaklı olarak gümrük vergisi ve diğer ithal vergilerinden (KDV ve ÖTV hariç) muaf/istisna olan eşyalar için Ticaret Bakanlığımız görüşünün anılan eşyaların kati ithali söz konusu olduğunda gümrük vergisi muafiyeti sağladığı, özel kanunlarında geçici ithalata ilişkin herhangi bir muafiyet/istisna öngörülmemesi, ayrıca söz konusu muafiyet/istisna düzenlemelerinin Gümrük Kanununun 133’üncü maddesi gereğince alınması gereken %3 vergiye muafiyet/istisna sağlamadığı gerekçesiyle %3 orana tekabul eden gümrük vergisinin tahsil edilmesi yönünde olduğu vaki örnekler üzerinden bilinmektedir.

KDV yönünden ise Gelir İdaresinin Bşkanlığının konuya yaklaşımı KDV’den muaf/istisna tutulan eşyanın ithalinde KDV den istisna uygulaması söz konusu olması halinde, gümrükte %3 oranında KDV alınmasına gerek bulunmadığına ilişkin kararı özelge yoluyla neşredilmiştir.

Bu farklı uygulama; İdari Vergilendirme İlkelerinden Vergi Tedbirlerinin Tutarlılığı ve Sistemik Bütünlüğü İlkesi ile çelişmekte olduğundan gelecekte en az 20 yıla yakın bir zamanı düzenleyecek olan yeni gümrük kanunumuzda ya da gümrük kanununun bazı maddelerinin uygulanması hakkında kararda hususun yeniden düzenlenmesi, kati ithali vergiden gümrük vergisinden muaf/istisna tutulan eşya için tahsil edilecek gümrük vergisinin %3’ünün vergi olarak alınması yönündeki keyfiyetin uygulamada yeknesaklık sağlayacak ve yeni çağın beklentilerini karşılayacak minvalde düzenleme yapılması gerektiği kanaat edilmektedir. Elbette Ulusal Gümrük Kanunu gibi kutlu görevde Bakanlığımız tarafından uygun görülmesi halinde oluşturulacak komisyon ya da çalıştayda gümrük müşavirleri dernekleri olarak her zaman destek ve katkı sağlamaya hazır olduğumuzu ayrıca belirtmek isteriz.

Serkan SÜNGÜ

Gümrük Müşaviri

Kaynakça:

  1. 4458 sayılı Gümrük Kanunu
  2. 2009/15481 Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Karar
  3. GİB; özelgesi https://www.gib.gov.tr/node/95736
  4. 2004/7905 sayılı Geçici İthalat Sözleşmesi’nin Çekincelerle Birlikte Onaylanması Hakkında Karar
  5. 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu
  6. 2581 sayılı Deniz Ticaret Filosunun Geliştirilmesi ve Gemi İnşa Tesislerinin Teşviki Hakkında Kanun

Son Yüklenen Diğer Haberler