Uluslararası dış ticaret ortamında, imalatçı ihracatçı firmaların rekabet gücünün arttırılması, ihraç pazarlarının geliştirilmesi ve ihracatta sürekliliğin korunması bakımından Dahilde İşleme Rejiminin Dış Ticaret dünyasına katkısı çok büyüktür. İhracatın desteklenmesinde çok önemli bir rolü olan Dahilde İşleme Rejimi AB ülkeleri dahil olmak üzere birçok ülkede yaygın olarak kullanılmakta olup, ülkemizde de her sektörde kullanılmak suretiyle son yıllara damgasını vurmuş en önemli ekonomik etkili rejimdir.
Dahilde işleme rejimi, imalatçı-ihracatçı firmalarımızın girdi maliyetlerinin düşürülmesi ve uluslararası pazarda rekabet gücünün arttırılması yönünde ekonomik etkisini göstermiş olup, dış ticarette ''mal alırken para kazanma'' modelini firmalarımıza kabul ettirmiştir.
Firmalarımız ihraç edilecek malın bünyesine giren; hammadde, yardımcı madde, ara madde, kimyevi madde ve ambalaj malzemesini tedarik ederken, fiyatına, kalitesine ve bulunabilirliğine dikkat ederler ve serbest piyasa şartları içinde işletmelerine en uygun olanı tercih ederler.
Firmalar üretim aşamasında ihtiyaç duydukları hammaddeyi, iç piyasada bulamadıklarından ve kalite-fiyat farkından dolayı ithalata yönelmek durumunda kaldıklarından, bu durumda Dahilde İşleme Rejimini kullanarak ithalatta gümrük muafiyetinden yararlanırlar ve fiyat rekabeti üstünlüğü elde ederler.
Dahilde İşleme Rejimini kullanan firmalar, ithalatta gümrük muafiyetinden fayda sağlamalarının yanı sıra, ithalatta ticari politik önlemlerin uygulanmaması, vergi, resim, harç istisnasından da yararlandıkları gibi, vadeli ithalat işlemlerinde %6 KKDF ödemeyerek girdi maliyetlerin düşürülmesinde avantaj elde ederler.
Dahilde işleme rejimi 2006 yılından itibaren e-imza kullanılarak, elektronik ortamda kullanılmaya başlanmış olup, kamuda ilk e-imza uygulaması Dahilde İşleme Rejimi ile başlamıştır.
Firmalar e-imza kullanarak Dahilde İşleme İzin Belgesini elektronik ortamda alırlar, belgelerini elektronik ortamda takip ederler, gerekli olması halinde belge ile ilgili revize işlemlerini de elektronik ortamda yaparlar. DİR kullanan firmalar; Ekonomi Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ve İhracatçı Birlikleri ile elektronik ortamda entegrasyon sağlamışlardır.
Dahilde işleme rejiminin ülke ihracatının içindeki kullanım oranı arttıkça beraberinde sorunlar da artmaktadır. Genel olarak bakıldığında DİR'in ülke ihracatı içindeki kullanım oranının %50' lerde olduğu dikkate alınacak olursa, bir yandan DİR'in kullanılmasında yaşanan sıkıntılar, diğer taraftan DİR'in kötü niyetli kişiler tarafından amacı dışında kullanılması sonucunda DİR ile ilgili genel kullanıma yönelik olarak firmaları olumsuz yönde etkileyen gelişmeler yaşanmaktadır.
Başta tekstil-konfeksiyon ve demir-çelik sektörü olmak üzere DİR'in çok kullanıldığı otomotiv, kimya sektörlerinde DİR'in kullanılmasında yaşanan problemlerin yanı sıra firmaların Dahilde İşleme İzin Belgesi alma aşamasında proje hazırlarken, ihraç edilen ''asıl işlem görmüş ürünün'' içinde kullanılan ithal girdileri yanlış hesaplamalarından dolayı ''verimlilik oranları''nın gerçeği yansıtmayacak şekilde kullanılmasından kaynaklanan ''hammadde birim kullanım oranları '' ve belge kapama aşamasında aranılan ''İkincil İşlem Görmüş Ürünler'' ile ilgili uygulamalarda tüm sektörlerde sıkıntılar yaşanmaktadır.
Öncelikle DİR kullanacak firmaların bu işi ciddiye alması, DİR'e uygun eleman istihdamı sağlanması, DİR ile ilgili mevzuatın iyi bilinmesi ve belge alımından kapatılmasına kadar olan süreçte işlemlerin çok iyi takip edilmesinin gerekliliği firma sahipleri ve yöneticileri tarafından çok iyi bilinmesi gerekmektedir.
Dahilde işleme rejimi projeye dayalı bir iş modeli olduğundan, firmalarda işin koordinasyonu yalnızca dış ticaret departmanı ile sınırlı kalmayıp, DİR ile ilgili diğer departmanların da işin içinde olması gerekir. Özellikle üretim, planlama, sevkiyat, hammadde depo, aksesuar depo, mamul depo, muhasebe-finansman ve yönetim kademelerinin de işi sahiplenmesi gerekir, aksi takdirde firmalarda ileriye dönük olarak çok ciddi sıkıntılar yaşanacak ve telafisi mümkün olmayan cezalarla karşı karşıya kalınacaktır.
Dahilde İşleme Rejiminde belge kapsamında ithal edilen girdilerin, üretim gerçekleştirildikten sonra elde edilen ''asıl işlem görmüş ürünler''içinde kullanılarak ihraç edilmesi gerektiği, bu konuda gerekli olan kontrollerin DİR kapsamında ithal ve ihraç edilen kalemlerin '' risk kriterleri''ne göre gümrük idarelerinde ''ayniyat tespiti'' ile yapıldığı görülmektedir.
DİR kapsamında ithalat yapan firmaların ithal girdilerini, belge süresi içinde ve mevzuata uygun bir şekilde ihraç edilecek eşyanın içinde kullanılması gerektiği firmalar tarafından çok iyi bilinmelidir.
DİR kapsamında ithalat yaparak, amacına uygun olmayarak ithal edilen girdileri belge süresi içerisinde ihracı gerçekleştirilmeyen eşya için 4458 sayılı kanunun 238. Maddesi gereğince gümrük vergilerinin 2 (iki) katı para cezası alınır, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.
Diğer taraftan, 5607 sayılı Kaçakçılık Kanununa göre; dahilde işleme rejimi çerçevesinde ülkeye getirilen eşyayı, gümrük işlemlerini gerçekleştirmeksizin serbest dolaşıma sokan kişiye, eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası verilir.
Son dönemde devlet tarafından DİR uygulamalarına yönelik, iç piyasada üretim yapan firmaları korumak ve DİR konusunu suiistimal ederek haksız kazanç sağlayan kişilere engel olmak için alınan tedbirler ile birlikte, DİR kullanan firmalar tarafından alınan Dahilde İşleme İzin Belgelerinin kullanılmasından kapatılmasına kadar olan süreçte sıkıntılar yaşandığı görülmektedir.
DİR kullanan firmaların belge kullanımında sıkıntı yaşamaması için, öncelikle belge alma adımında çok dikkatli olmaları gerekir. DİR kullanacak firmanın belge müracaatı yaparken, ihraç edilecek ürünlerin içinde kullanılan ithal girdileri belirtirken, yaklaşık ve ortalama değerler üzerinden hesaplama yapılması doğru bir yöntem değildir.
Belge kullanımı ve kapatılması aşamasında sorun yaşanmaması için, firmanın aldığı siparişler üzerinden hareket ederek, gelen siparişlerin içinde kullanılan ithal girdiler tespit edilmeli, tespit edilen oranlar üzerinden hammadde sarfiyat tablosu hazırlanmalıdır ki; sonuç itibariyle, dahilde işleme izin belgesinde yazılı hammadde birim kullanım oranları, ihracatta beyan edilen gümrük beyannamesindeki hammadde birim kullanım oranları ile aynı olmalıdır.
Firmaların ihracat gerçekleştirilmeden önce ''verimlilik oranı '' üzerinde hassasiyet göstermesi gerekir, dahilde işleme izin belgesinde yer alan bilgiler ile ihraç edilecek işlem görmüş ürün arasında farklılık var ise, ihracattan önce revize işlemi yapılarak, ihraç ürünlerinde kullanılan hammadde birim oranları, belgede belirtilen kullanım oranları ile aynı seviyelere getirilmelidir.
Verimlilik oranı konusunda gerekli özeni göstermeyen firmalar, dahilde işleme izin belgesi kapama aşamasında sıkıntı yaşadıkları gibi, belge kapandıktan sonra da,''sonradan kontrol yönetmeliği'' kapsamında yapılacak gümrük denetimlerinde de verimlilik oranı konusunda sıkıntı yaşayabilirler.
DİR konusunu firmada sağlıklı bir şekilde kullanmak ve yürütmek, hata yapmamak ve cezai müeyyidelerle karşı karşıya kalmamak için;
• İthal ve ihraç edilecek maddelerin adı, ticari tanımı, karışımı, özellikleri ve G.T.İ.P.'nu doğru olarak kullanmak,
• İthal edilen eşyalarda belgede belirtilen miktarların üzerinde ithalat yaparak ithalatta aşım yapmamak için dikkatli olmak,
• Sektör bazında Döviz Kullanım Oranına dikkat etmek,
• Yan sanayici kullanan firmaların, çalıştığı yan sanayici firmaların bilgilerini sisteme girilmesini sağlamak,
• Belge alındıktan sonra, değişiklik yapılarak çalışılacak yeni yan sanayici firmaların da mutlak surette sisteme girilmesini sağlamak,
• Ayniyat tespiti konusunda gerekli hassasiyeti göstermek,
• Belgede belirtilen Özel Şartlar Bölümündeki konulara dikkat ederek belge süresi içinde aranılan özel şartları yerine getirmek,
• Verimlilik Oranı konusunda dikkatli olmak, gerekli olması halinde revize işlemi yapılarak Dahilde İşleme İzin Belgesi'ne uyum sağlamak,
• İkincil İşlem Görmüş Ürünler ile ilgili sorumlulukları yerine getirmek,
• DİR Kodlarını ve Satır Kodlarını gümrük beyannamesinde doğru bir şekilde beyan etmek,
• Aracı ihracatçı kullanılması halinde, dahilde işleme rejimi kapsamında ihraç edilen ürünler için gümrük beyannamesinde yazılması gereken hususlara dikkat edilmesi, bu konuda yapılan hataların önüne geçilmesi için Belge Sahibi Firma ile Aracı İhracatçı Firma arasında sözleşme yapılmak suretiyle hukuki tedbirlerin alınmasını sağlamak,
• Dahilde işleme rejimini kullanan firma ile gümrük müşaviri firmasının uyum içinde çalışmaları, iyi çalışma ortamının kurulması ve sistemin sağlıklı bir şekilde işletilmesi için gerekli tedbirlerin alınması,
• Dahilde işleme rejimi içinde olan ve kullanan herkesin güncel mevzuatı ve yeni gelişmeleri yakından takip etmeleri, eğitime zaman ayırmaları ve DİR konusunda yeni çıkan; tebliğ, genelge, talimat, duyuru ve mevzuat ile ilgili yazıların çok iyi bilmeleri gerektiği,
konularında firma yönetici ve çalışanları ile gümrük müşaviri firmalarının gerekli hassasiyeti göstermeleri, DİR konusunda mevzuata hakim olmaları, ithal edilen malın hammadde deposuna girişinden, üretilen malın ihraç edilmesi sürecine kadar olan her aşamasında, DİR ile ilgili işlemlerin iyi takip edilmesi için takım çalışmasını geliştirmek ve sistemli olarak çalışmak firmalar için çok büyük bir önem taşımaktadır.
MUSTAFA CANER SEVİMLİ
GÜMRÜK MÜŞAVİRİ
