Bunlar arasında 'eşyanın gümrük kıymeti';ilave edilecek-edilmeyecek ödemelerin çeşitliliği; ticaret yapılan ülkeler arasındaki sosyal ve ekonomik koşulların farlılığı nedeniyle, tespitinde en çok sorun yaşanan vergilendirme unsuru olarak öne çıkmaktadır.
Konunun daha iyi anlaşılmasına yönelik Bakanlığın ve Gümrük Müşavirleri meslek örgütlerinin bilgilendirici yazı, dergi,kitap vb. kaynaklarıyla sağlanan katkı azımsanamayacak düzeyde olmasına karşın,Gümrük ve Ticaret Bakanlığı AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü,AB Uzmanı Didem Aktekin YILMAZ'ın çevirisini yaptığı Dünya Gümrük Örgütü yayını 'Gümrük Kıymeti Eğitim Kitabı',Gümrük ve Ticaret Bakanlığı personelinin hizmet içi eğitiminde kullanılmak üzere hazırlanmış bir 'Temel Düzey Gümrük Kıymet Eğitimi'ni amaçlıyor.
Kompediyum ya da el kitabı;'Gümrük Kıymeti Teknik Komitesince kabul edilen tavsiye ve bilgileri kayıt altına almak ve başvuruya hazırlamak' amacıyla hazırlanmış. Kitabın 'Giriş' kısmındaki;
"Kıymet kelime anlamıyla bir şeyin topluma olan faydası, onu üretmek için harcanan iş gücü ile o şeyin arzı ve talebi doğrultusunda kabul edilen değeridir. Kıymet,bir şeyin el değiştirmesi,yani satın alınması,kiralanması,ödünç verilmesi ya da takas edilmesi ile ortaya çıkar.
Gümrük kıymeti ise, eşyanın bir ülkeden diğer bir ülkeye fiziksel olarak hareketi sonucu ithalatçının ya da alıcının,ithalatçı ülke gümrük idaresine yaptığı 'kıymet beyanı' ile doğar." ifadesinden,Gümrük Yönetmeliğinin 54/1.maddesindeki 'Bilgisayarlarda kullanılmak üzere ithal edilen veri ya da komutlar yüklü bilgi taşıyıcılarının gümrük kıymetinin belirlenmesinde, sadece taşıyıcı ortamın kendisinin maliyeti veya kıymeti esas alınır. Bu nedenle, taşıyıcı ortamın maliyet veya kıymetinden ayırt edilebilmesi koşuluyla, gümrük kıymeti, veri veya komutların maliyet veya kıymetini içermez' hükmü de daha iyi anlaşılabiliyor.
Gümrük Kanunu'nun 24.maddesinde kıymet ;'ithal eşyasının gümrük kıymeti satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28 inci maddelere göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır.' şeklinde tanımlandığından,kitabın Ders-1 notunda satış bedeline nasıl ulaşılacağı ve devamındaki ders notlarında ise kıymetin çeşitli unsurları örneklerle belirtiliyor:
'…Fiyat,genelde ticari faturanın üzerinde yazılı olandır ancak gümrük kıymetinin hesaplanmasında bu fiyat bazı hesaplamalara konu olabilir.Böylece 'satış bedeli'ne ulaşılır.'
'Satış bedeli,gümrük kıymetinin ilk ve öncelikli hesaplama yöntemidir ve Üye ülkelere ithal edilen eşyanın büyük bir kısmı için [%95'i] kıymet,bu yöntem kullanılarak hesaplanmaktadır…'
'Gerçekte ödenen veya ödenecek fiyat eşya için dikkate alınan mali bir durumdur.İthal eşyası için alıcı tarafından satıcıya ya da satıcı yararına yapılan ya da yapılacak olan toplam ödemeyi temsil eder.Alıcı tarafından satıcıya ya da satıcının borcunu kapatmak üzere üçüncü bir kişiye,satışın bir koşulu olarak yapılan ya da yapılacak olan tüm ödemeleri içerir.'
DTÖ Anlaşmalarından biri olan "GATT 94'ün VI ıncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşma"nın yanı sıra ithalat ülkesine dampingli fiyatlarla gelen eşya için ülkelerin başvuracağı ulusal mevzuatlar mevcuttur.Bu husus kıymet işlemlerinden tamamen ayrı değerlendirilmelidir.Bu nedenle,eşyanın ithalatçıya dampingli fiyatla satılması satış bedelinin reddi için yeterli değildir."
"…takası içeren bir ticari işlemle karşılaşıldığında,gerçekte ödenen veya ödenecek fiyatın tespit edilmesinin mümkün olup olmadığını düşünmek gerekir.İthal edilen eşya ile değiş tokuş yapılan eşya/hizmet için bir kymet belirlenebilir mi?Eğer öyleyse,satış bedeli kullanılabilir." Ülkenizde bulunan ve ticari miktarda motorlu araç ithal eden ithalatçı yeni bir sevkiyat teslim almıştır.
Motorlu araçların gemiye yüklenmeden önce,tuzlu deniz suyundan ve havasından korunmak üzere özel bir yağ ile yağlanmak üzere ithalatçının ve ihracatçının anlaştıkları,ithalatçının ticari kayıtlarından anlaşılmaktadır.
Söz konusu hizmetin maliyeti motorlu araçlardan ayrı olarak faturalandırılmıştır.
Sürülen koruyucu yağ eşyanın gümrük kıymeti açısından nasıl değerlendirilir?
Cevap: Özel yağ,deniz yolu ile ithalat ülkesine sevk edilen motorlu araçların taşıma sırasında deniz tuzundan korunması amacıyla sürülmektedir.İthalatçı ve ihracatçı bu konuda birlikte hareket etmektedir.
Bu nedenle,özel yağ,ithalatçı tarafından ihracatçıya gerçekte ödenen veya ödenecek fiyatın bir parçasıdır ve bu nedenle ithal edilen motorlu taşıtların gümrük kymetine dahil edilir."
Ülkenizdeki ithalatçı,denizaşırı bir ülkeden 10 adet birleştirilmemiş tekerlekli el arabası satın almıştır.El arabaları ithalattan sonra birleştirilecektir.Ödenen fiyat 750 birim CIF fiyattır.
Deniz aşırı ülkede yerleşik satıcı,ithalatçıdan diğer bir ülkede bulunan patent sahibine royalti ödemesini talep etmiştir.Royalti el arabası başına 10 birim fiyattır ve ithalatçı karşılığında birleşmeye imkan veren tasarım ve planları alacaktır.Anlaşmaya göre ,ithalatçı ülkesindeki fabrikaya gelecek olan ve tekerlekli el arabalarının nasıl birleştirileceğini gösterecek teknisyene 100 birim fiyat ödeme yapacaktır.
10 adet tekerlekli el arabasının gümrük kıymeti nedir?
Cevap:
Birleştirlmemiş şekilde ithal edilen 10 adet el arabasının gümrük kıymeti 850 birim fiyattır.CIF kıymet:
750 birim fiyat CIF
100 birim fiyat (ithal eşyasına ait olan ve satış koşulu olan know-how)
Tekerlekli el arabasının birleştirilmemiş halde ithalatı,ithalatçının vergi yükümlülüğü açısından bir hüküm ifade etmez.Know-how tekerlekli el arabası birleştirilmiş olsun ya da birleştirlmemiş olsun,el arabasının içinde yerleşik bir unsurdur.
Teknisyene ödenecek ücret …ithal eşyasının gümrük kıymetinin bir parçası değildir.
FERİDUN CEMAL İNAL
GÜMRÜK MÜŞAVİRİ
