I-
İLGİLİ MEVZUATIN İNCELENMESİ
Mahrece İade hakkında en ayrıntılı bilgi; 4458
sayılı Gümrük Kanunu’nun 64/1, 64/3-b, 213.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 181/1-c.maddesi
ile 30.06.2002 tarih ve 24801 sayılı Resmi Gazete (R.G)’de yayımlanan 2 Seri
Nolu Gümrük Genel Tebliği’nde (Mahrece İade) yer almaktadır.
II- MAHRECE
İADE İŞLEMLERİ
1- Gümrüğe
Sunulmuş Ve Henüz Rejim Beyanında Bulunulmamış Eşyanın Geri Gönderilmesi: Gümrüğe sunulmuş ve
henüz bir rejim beyanında bulunulmamış eşyanın, herhangi bir nedenle Gümrük
Yönetmeliğinin 71.maddesi uyarınca deniz yolu ile gelen eşya için özet beyanın
verildiği tarihten itibaren kırkbeş (45) gün, diğer bir yolla gelen eşya için
yine özet beyanın verildiği tarihten itibaren yirmi gün (20) veya verilen ek
sürelerin bitiminden önce, ithalatçı firma veya eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesine
getiren kişi veya yerine göre eşyanın gelişinden sonra taşımasını üstlenen kişi/veya
firma tarafından geri gönderilmek istenilmesi halinde, özet beyana uygun olduğunun anlaşılması koşuluyla, eşyanın mülkiyetinin devrini kanıtlayan
belge ibraz eden ithalatçı, ihracatçı ya da taşıyıcı adına gümrük müdürlüğünce
tescil edilecek transit beyannamesi veya TIR karnesi kapsamında gerekli
işlemler tamamlanmak sureti ile geri gönderilir (Mahrece
İade’ye İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği’nin 2.maddesi).
2-
Antrepo Beyannamesi Tescil Edilmiş Eşyanın Geri Gönderilmesi: Antrepo rejimi
hükümlerine göre beyannamesi tescil edilmiş ve antrepoya alınmış eşyanın
herhangi bir nedenle, beyan sahibi tarafından geri gönderilmek istenilmesi
halinde, eşyanın muayenesi yapılarak beyana uygun olduğunun anlaşılması
koşuluyla gümrük müdürlüğünce tescil edilecek Transit Beyannamesi veya TIR
Karnesi kapsamında gerekli işlemler tamamlanmak suretiyle Gümrük Kanununun 70.maddesinin
2.bendi uyarınca 30 günlük süre içerisinde geri gönderilir.
Diğer taraftan, antrepo rejimi
hükümlerine göre beyannamesi tescil edilmiş ancak taşıttan tahliyesine
henüz başlanmamış veya tahliyesine başlanmış olmakla birlikte antrepoya alınması
tamamlanmamış eşyanın herhangi bir nedenle geri gönderilmek istenilmesi
durumunda birinci fıkra hükümleri uygulanır. Bu durumdaki eşyanın
taşıt üstünde muayenesinin yapılamadığı hallerde, eşyanın tahliye
edilmeyen kısmı için ibraz edilen taşıma belgeleri üzerinden beyana
uygun olduğu tespit edildikten sonra bu madde hükümleri uygulanır (Mahrece
İade’ye İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği’nin 3.maddesi).
3-
Gümrük Beyannamesi Tescil Edilmiş, Ancak Serbest Dolaşıma Girmemiş Eşyanın Geri
Gönderilmesi: İlgili Gümrük Müdürlüğünce giriş beyannamesi tescil
edilmiş eşyanın Gümrük Yönetmeliğinin 71.maddesi uyarınca deniz yolu ile gelen
eşya için özet beyanın verildiği tarihten itibaren kırkbeş (45) gün, diğer bir
yolla gelen eşya için yine özet beyanın verildiği tarihten itibaren yirmi (20)
gün içinde veya verilen ek sürelerin bitiminden önce, beyan sahibinin talebi
üzerine ve eşyanın yanlışlıkla beyanname konusu gümrük rejimine tabi
tutulmasına veya beyan edildiği rejime tabi tutulmasının özel nedenlerle artık
mümkün olmadığına ilişkin ispatlayıcı belgeleri ibraz etmesi halinde, giriş
beyannamesi iptal edilerek transit beyannamesi düzenlenir. Eşyanın beyana uygun
olduğunun anlaşılması koşuluyla, eşya beyannamenin tescil edildiği gümrük
idaresinden geri gönderilir (Mahrece İade’ye İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük
Genel Tebliği’nin 4.maddesi).
4-
Serbest Dolaşıma Girmiş Eşya İle Serbest Dolaşıma Giriş İşlemleri Yapılmasına
Karşın, Henüz Geçici Depolama Yerinden Veya Antrepodan Çekilmemiş Eşyanın Geri
Gönderilmesi: Serbest dolaşıma girmiş eşyanın kusurlu veya
sözleşme hükümlerine aykırı çıkması nedeniyle, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun
213.maddesi hükümleri dikkate alınarak, vergilerin geri verilmesi veya
kaldırılması ile eşyanın geri gönderilmesinin talep edilmiş olması halinde, söz
konusu eşya mahrecine iade edilmek üzere gümrük idaresinin gözetimine alınır.
Gümrük gözetimine alınan ve kullanılmamış olduğu (bir defa kullanılması ile
tüketilen eşya hariç olmak üzere) gümrük idaresince tespit edilebilen eşya,
ibraz edilen diğer bilgi ve belgelerle birlikte, ilgili gümrük idaresince oluşturulacak
heyet marifetiyle tam tespitinin yapılmasını müteakip, serbest dolaşıma
girişine ilişkin gümrük beyannamesi ile çıkışına ilişkin gümrük beyannamesi
ilişkilendirilerek gümrük çıkış beyannamesinin 44 numaralı sütununa
"............ gün ve ..... sayılı serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile
ithali gerçekleştirilen eşyanın geri gönderilmesi" şerhi verilerek
mahrecine iade edilir.
- Kullanılmamış olduğu (bir defa kullanılması ile
tüketilen eşya hariç olmak üzere) gümrük idaresince tespit edilemeyen eşya,
Ticaret ve Sanayi Odası veya Sanayi Odasının ekspertiz incelemesine tabi
tutulur. Düzenlenecek ekspertiz raporu ile mahrece iadeye konu eşyanın
kullanılmamış olduğunun tevsik edilmesini müteakip, serbest dolaşıma girişine
ilişkin gümrük beyannamesi ile çıkışına ilişkin gümrük beyannamesi
ilişkilendirilerek çıkış beyannamesinin 44 numaralı sütununa "...........
gün ve ..... sayılı serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile ithali
gerçekleştirilen eşyanın geri gönderilmesi" şerhi verilerek mahrecine iade
edilir.
Ancak, vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması
talebinde bulunulmaksızın geri gönderilmek istenilmesi halinde, söz konusu
rapor aranılmaksızın ve giriş gümrük müdürlüğünden teyit nüshası
istenilmeksizin eşyanın geri gönderilmesi sağlanarak, giriş gümrük müdürlüğüne
bilgi verilir.
Bilgisayar sistemi tarafından "sarı hatta"
sevk edilen ve belge kontrolü yapılarak serbest dolaşıma giren eşyanın sonradan
giriş beyannamesinde kayıtlı eşya olmadığının anlaşılması nedeniyle geri
gönderilmek istenilmesi halinde, beyan sahibinin talebine istinaden eşyanın
yanlış gönderildiğini tevsik eden belgelerin ibrazıyla gerekli gümrük işlemleri
yapılır/ söz konusu eşyalar mahrece iade edilir (Mahrece İade’ye İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük
Genel Tebliği’nin 5.maddesi).
5- Genel
Hükümler: a) Genel ve katma
bütçeye dahil kamu kuruluşları, belediyeler, sermayesinin tamamı devlete ait
olan kamu iktisadi teşebbüsleri ile sivil havacılık sektöründe üretim ve montaj
gibi teknik alanda faaliyet gösteren kuruluşlara ait eşyanın geri gönderilmesi
işlemlerinde, Ticaret ve Sanayi Odası
veya Sanayi Odasından alınacak belge yerine, kendi kurumlarının konuyla ilgili
teknik personelince düzenlenmiş kalite kontrol raporu aranır.
b) Yatırım Teşvik
Mevzuatı, Dahilde İşleme Rejim Karar ve Tebliğleri kapsamında ithal edilen eşyanın geri
gönderilmesi işlemleri söz konusu mevzuat hükümleri çerçevesinde
gerçekleştirilmekle birlikte, bu Tebliğde belirtilen belgelerin de ibrazı
gerekir.
c) Bu Tebliğ
hükümleri serbest dolaşıma sokulmak üzere Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen
eşyaya uygulanır.
d) Bu Tebliğ
hükümlerine istinaden geri gönderilecek eşya, yükümlünün talebi halinde geldiği
yer dışında üçüncü bir ülkeye veya herhangi bir serbest bölgeye gönderilir/
gönderilebilir (Mahrece İade’ye İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük
Genel Tebliği’nin 6.maddesi).
6-
Konuya İlişkin Gümrük İdaresinin Görüşü (Tasarruflu Yazılar):
- Türkiye Gümrük
Bölgesine girişinde ilgili kurumca yapılacak kontrol sonucunda eşyanın
girişinin uygun görülmemesi halinde, uygun görülmeyen eşya ilgili taşıttan
indirilmeksizin mahrece iade veya ilgili kurumun uygun görüşü ile üçüncü bir
ülkeye transit edilir.
Bununla birlikte, gümrük
beyannamesinin tescil işlemi öncesinde yapılan kontroller sonucunda, ilgili
kurumlarca yapılan düzenlemelerde aksine hüküm bulunmaması ve bu kurumlarca söz
konusu eşyanın ithaline izin verilmemesi halinde, yükümlü talebi doğrultusunda
eşya; mahrecine iade edilebilir veya ilgili kurumun uygun görüşü ile doğrudan
ya da serbest bölge üzerinden üçüncü ülkeye transit edilebilir veya ihraç
kaydıyla satış ya da masrafları sahibince karşılanmak koşuluyla imha suretiyle
tasfiye edilmek üzere bulunduğu gümrük idaresine terk edilebilir.
Diğer taraftan, gümrük
yükümlülüğünün sona ermesinden sonra yapılan kontroller sonucunda eşyanın
ilgili mevzuatına uygun olmadığının tespit edilmesi halinde, kontrolden sorumlu
kurum veya yetkili kurum tarafından ilgili kanun hükümleri kapsamında öngörülen
yaptırımlar uygulanır. Uygunsuz çıkan ürünün geldiği ülkeye veya üçüncü bir
ülkeye gönderilmesi mümkündür. Bu durumda eşya, gümrük mevzuatının öngördüğü
usuller çerçevesinde yurt dışı edilir.
Bu bağlamda; Gümrük
Yönetmeliğinin 181 inci maddesi çerçevesinde Türkiye Gümrük Bölgesine girişinde
veya gümrük beyannamesinin tescil işlemi öncesinde ya da gümrük yükümlülüğünün
sona ermesinden {6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki
Kanun hükümleri saklı kalmak üzere, Gümrük
Yükümlülüğü;
a) Vergilerin ödenmesi,
b) Vergilerin kaldırılmasına karar verilmesi,
c) Gümrük beyannamesinin iptal edilmesi,
d) Eşyanın bir gümrük rejimi kapsamında tesliminden
önce zapt ve müsadere edilmesi veya imha edilmesi, 164.madde uyarınca imha
veya terk edilmesi, doğal özellikleri veya beklenmeyen haller yahut mücbir
sebep nedeniyle telef veya kaybı,
e) 182.madde uyarınca
gümrük yükümlülüğü doğan eşyanın kanuna aykırı girişi nedeniyle müsadere
edilmesi,
Hallerinde sona erer.} sonra yapılan kontroller sonucunda ithali
uygun bulunmayan eşyanın mahrecine iade edilebileceği gibi üçüncü bir ülkeye de
gönderilmesi mümkün bulunmaktadır (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 18.02.2015
tarih ve 6019586 sayılı Yazısı).
- Gümrük Yönetmeliği'nin 181.maddesinin 4.fıkrasının (ç) bendi uyarınca, Ürün
Güvenliği ve Denetimi Tebliğleri kapsamında uygunsuz bulunan ürünlerin üçüncü
bir ülkeye transit edilebilmesi için Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel
Müdürlüğünün uygun görüşü gerekmektedir. Diğer taraftan 1, 9 ve 25 sayılı
Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliğleri kapsamında yer alan ürünlere ilişkin
denetimler Bakanlığımız (Ticaret Bakanlığı) adına Türk Standartları
Enstitüsünce yürütülmektedir. Tebliğ kapsamı uygulamalara ve esaslara ilişkin
işlemlerde yetki Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğünde bulunmakta olup,
konu ile ilgili olarak Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğünden alınan
29.05.2021 tarih ve 64247827 sayılı yazıda da özetle; gümrük idarelerinin
transit işlemlerine ilişkin konularda da Türk Standartları Enstitüsüne (TSE)
başvurdukları bildirilmekte olup Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliğleri
kapsamında yer alan ürünlerin transit işlemlerine ilişkin sorunlarda konunun
Genel Müdürlüklerine iletilmesi gerektiği bildirilmiştir.
Bu çerçevede, Ürün Güvenliği ve
Denetimi Tebliğleri kapsamında uygunsuz bulunan ürünlerin üçüncü bir ülkeye transit
edilebilmesine yönelik sorunların/taleplerin Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel
Müdürlüğüne iletilmesi gerekmektedir (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 08.06.2021
tarih ve 64526910 sayılı Yazısı).
Ankara,
22.06.2022
Kerim ÇOBAN
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
