Müteselsil Kefalet ve Mesleki Sigortanın Geleceği

Sosyal Medyadan, çevremden öğrenciler, Gümrük Müşavirliği mesleğini yaşam hedefi olarak belirlemek üzere benden görüş istiyorlar. Bende, mesleğin olumlu ve olumsuz ve riskli yönlerini, kazanılan para ile sorumluluğun ve risk açısından uçurum olduğu, diğer mesleklere göre daha meşakkatli olduğunu, sınavların standart belirli bir tarihte yapılmadığını, içimizden 20 yıldır bir milletvekili bile çıkmadığını, birkaç büyük firma dışında, onlarında aynı zamanda nakliye ve antrepoculuk yaparak büyüdüğünü, potansiyel müşteri adayı (iş sahibi akraba gibi) yoksa soran kişilere önermiyordum. Acaba yanlış mı düşünüyorum diyerek içimi bir hüzün kaplıyordu. Son beş aydır bu hüznüm yok. Artık eminim. Hatta sektörde bu konuda benimle hemfikir olduğunu düşünüyorum. Neden mi? Mayıs ayından itibaren Gümrük Müşavirine gümrük idarelerince düzenlenerek tebliğ edilen Ek Tahakkuk ve Para Cezaları. Kanundaki Sorumluluk olarak değil de KEFİL olarak uygulama yapılıyor.

Pandemi ve işsizlik yetmezmiş gibi bir de haksız Para Cezası !  2020 gerçekten her bakımdan sıkıntı. 2020 yılında ne değişti ?

v  4458 Sayılı Gümrük Kanunu değişmedi !

v  5326 Sayılı Kabahatler Kanunu değişmedi !

v  Tahsilat Tebliğ Seri No 2 değişmedi !

v  2013/38 sayılı genelge değişmedi !

v  Konuyla ilgili hiçbir şey değişmedi.

Risk Yönetimi, Tasfiye ve Döner Sermaye Genel Müdürlüğü 21.05.2020 tarihli 54492374 sayılı yazısında özetle; yükümlüsünce beyan edilen vergi ve belgelere sistem tarafından hesaplanan vergiler ve istenen belgeler arasında farklılık bulunan ve bundan dolayı bir gelir eksiği tespit edilen beyannameler ile ilgili işlem yapılması talimatlandırılarak, beyanda kullanılan verilerin yanlış olduğunun bilindiği veya mesleği icabı ve mutat olarak bilinmesi gerektiği durumların tespiti neticesinde iştirakin varlığı ortaya konularak gümrük müşavirleri içinde ceza uygulanması gerektiği ifade edilmektedir.

Bu uygulama üzerine 5 Dernek “ Gümrük Müşavirlerinin Sorumluluğu” başlıklı dilekçe ile  Risk Yönetimi, Tasfiye ve Döner Sermaye Genel Müdürlüğü’ne Kabahatler Kanunun 7,9 14/1 ve 14/3 fıkralarınca gümrük müşavirine bu yönde ceza uygulanamayacağı yönünde başvuruda bulundu. İstanbul Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğü 17.09.2020 tarihli 57422097 sayılı yazısında beyan esnasında SİLME işlemini 5326 sayılı Kabahatler Kanunun 14 üncü maddesindeki “kasten ve hukuka aykırı bir fiil” ile 4458 sayılı Gümrük Kanunun 181 inci maddesinde belirtilen “beyanda kullanılan verilerin yanlış olduğunu bildiği veya mesleği icabı ve mutat olarak bilmesi gerektiği” şartlarının oluştuğu değerlendirilmiştir. Gümrük Müşaviri olarak konuyu incelediğimizde Dolaylı Temsilde Sorumluluk konusu; Müteselsil Sorumluluk ve İştirak halinde Kabahatler Kanunu uygulamasını kapsar.

Gümrük Müşavirine cezai işlem, Gümrük Kanunundaki 181,229 maddelerindeki müteselsil sorumluluk ve Gümrük Kanundaki Para Cezalarının Kabahatler Kanunun 3 ncü maddesi;

Bu Kanunun;

a) İdari yaptırım kararlarına karşı kanun yoluna ilişkin hükümleri, diğer kanunlarda aksine hüküm bulunmaması halinde,

b) Diğer genel hükümleri, idari para cezası veya mülkiyetin kamuya geçirilmesi yaptırımını gerektiren bütün fiiller hakkında,

Uygulanır.”

Kapsamında İdari para cezası olarak uygulanmaktadır. Doğrudan Kabahatler Kanununa göre iştirak dolayısıyla değil, müteselsil sorumluluk gerekçesi ile kabahatler kanuna göre İDARİ PARA CEZASI tebliğ edilmektedir. İster müteselsil sorumluluk isterse de kabahatler kanunu gerekçe gösterilsin Ticaret Bakanlığınca tebliğ edilen Ceza Kararları hukuka aykırıdır. Şöyleki;

Gümrük Kanundaki gümrük vergilerinden (tahakkuktan) müteselsil sorumluluk üç durumda söz konusu olmaktadır. Birincisi tescil edilen bir beyannamede asıl yükümlü ithalat vergilerini tahakkuk ve tebliğ aşaması sonuçlanmasına rağmen ödenmediğinde beyan sahibi olarak dolaylı temsilci ithalat vergilerini ödemekle sorumludur. Dolaylı temsilci, beyannamenin açılması ile yükümlülüğün başladığı bilgisine sahiptir. Gümrük Müşaviri gümrük vergilerini yükümlüden almadan beyanname tescil etmesi müteselsil sorumluluk kapsamındadır. İkincisi, asıl yükümlünün tahakkuk zamanaşımı süresinde herhangi bir nedenle (iflas, faaliyete son verme..vs)  sadece “ek tahakkuku” ödeyemez durumunda ise müteselsil sıfatıyla gümrük müşavirlik firması ve beyannameyi imzalayan gümrük müşaviri müteselsil sorumludur. Üçüncüsü, Gümrük müşavirliğinin bir tüzel kişilik olması halinde, gümrük beyannamesi veya beyanname kabul edilen diğer belgeler üzerine imzasını atmış olanların vergi kaybına neden olan durumu bildiği veya bilmesi gerektiği hallerde, bunlar gümrük idaresine karşı bağlı bulundukları tüzel kişilikle birlikte müteselsilen sorumlu olurlar.

Gümrük Kanununda 181/2 ve 229 ncu maddesindeki dolaylı temsilcinin sorumluluğu,

Gümrük Kanununun 181 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü doğrultusunda dolaylı temsilcinin, beyanda kullanılan verilerin yanlış olduğunu bildiği veya mesleği icabı ve mutat olarak bilmesi gerektiği durumların tespitinde;

a) Gümrük beyannamelerinin beyanın hazırlanmasına esas alınan belge ve bilgilere uygun olmaması,

b) Gümrük beyannamesi eki belgeler arasında çelişki bulunması halinde gümrük müşavirinin elindeki imkânlarla bu hususu araştırmamış olması,

c) Gümrük beyannamesine eklenen belgelerin sahte, yanlış veya hatalı olduğunun ayrıca bir araştırmaya gerek duyulmaksızın anlaşılabilecek olması,

ç) Gümrük beyannamesine eklenen belgelerin ulusal ve uluslararası mevzuatın ön gördüğü formlara veya şartlara uygun olmaması,

d) Beyanname kapsamı eşyanın cins, nevi ve niteliğinin herhangi bir tahlil veya detaylı bir incelemeye gerek kalmaksızın yapılacak fiziki incelemeyle veya beyanname eki belgelerde yer alan bilgilerden anlaşılabilmesine karşın, tarife yönüyle yapılan beyanın gümrük vergilerini ödememe veya noksan ödeme veya vergi dışı önlemlere tabi olmama sonucunu doğuracak nitelikte olması,

e) Vergi kaybına neden olan işleme ilişkin olarak, sorumlulukları Gümrük Kanununun 181 inci maddesinin ikinci fıkrası çerçevesinde ortaya konulmak şartıyla haklarında; Gümrük Kanunu, 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve ceza koyan ilgili diğer kanunlar kapsamında takibatta bulunulması talebiyle fezleke, rapor veya iddianame düzenlenmiş olması,

hallerinin varlığı araştırılır. Bu hallerden herhangi biri mevcut ise dolaylı temsile yetkili kişiler müştereken ve müteselsilen sorumludur.

Dolaylı temsile yetkili kişilerin sorumluluğunun tespit edildiği durumlarda, ek tahakkuka ilişkin olarak alınan kararlarda yapılan tespitler ispatlayıcı belgelerle birlikte gerekçeli olarak belirtilir.

Dolaylı temsile yetkili kişilerin sorumluluğunun tespit edildiği durumlarda;

a) Asıl yükümlünün onaylanmış kişi statü belgesi veya yetkilendirilmiş yükümlü sertifikasına sahip olması,

b) Asıl yükümlü adına gümrük idaresi nezdinde, alacağa yetecek miktarda teminatın bulunması,

c) Eşyanın tesliminden önce ek tahakkukun asıl yükümlüye tebliğ edilmiş olması,

hallerinde dolaylı temsile yetkili kişilere ayrıca tebligat yapılmaz.

Bu hallerde, ilgili gümrük müşavirinin kişisel cezai sorumluluğu saklı kalmak kaydıyla, işlemi yapan kişi ile birlikte tüzel kişilik de gümrük idaresince alınan vergiler ve verilen para cezaları yönünden müteselsilen sorumludur.[1] GÜMRÜK MÜŞAVİRİNİN BİLDİĞİ VEYA BİLMESİ GEREKTİĞİ DURUM; TESCİL ETTİĞİ VE NORMAL ŞARTLARDA TAHAKKUK EDEN VERGİNİN  SORUMLULUDUR.   Beyan sahibi sıfatıyla asıl yükümlü dışında yükümlü olduğu belirlenmiş olan gümrük müşavirleri, dolaylı temsil durumunda hesabına gümrük beyanında bulunulan kişinin de yükümlü olmasından dolayı aynı vergi borcundan eşya sahipleri ile birlikte sorumludur. Bu bakımdan gümrük müşavirlerinin gümrük vergilerinden sorumlulukları, “müştereken ve müteselsil sorumluluk” niteliğindedir. Alacaklı devlete, borçlular arasında sıra gözetmeden alacağını isteme hakkı vermesi bakımından gümrük müşavirlerinin sorumluluklarında, sorumluluğun müteselsil olma niteliği öne çıkmaktadır.[2] Müteselsil sorumluluk dışında kalan bu uygulama kefalet sözleşmesi niteliğinde yorumlanıyor.

HUKUKA AYKIRILIĞI YASAL GEREKÇELERLE MADDE MADDE DAVA AÇILMASINDA YASAL DAYANAK OLARAK KULLANILACAK ŞEKİLDE SAYAYIM.

1-     SİLME işlemi ise; 5326 sayılı Kabahatler Kanunun 14 üncü maddesindeki “kasten ve hukuka aykırı bir fiil” ile 4458 sayılı Gümrük Kanunun 181 inci maddesinde belirtilen “beyanda kullanılan verilerin yanlış olduğunu bildiği veya mesleği icabı ve mutat olarak bilmesi gerektiği” şartları oluştuğu anlamına gelmesi mümkün değildir. Çünkü; SİLME işleminin Kasıtlı olduğu yönünde eylem olduğu mümkün değildir. Çünkü gümrük beyanında silme işlemi Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2010/1 sayılı genelgesi ile yapılmasına imkan verilmiştir. Söz konusu genelgede;

• “Tarife sonuçları” bölümünde yer alan bilgilerin “47.Vergilerin hesaplanması”, “44. Ek bilgi, sunulan belgeler, ön izinler” bölümlerine aktarılması,

• İlgili mevzuatta beyan konusu eşya, yapısı ve mahiyeti gereği ilgili düzenlemeden istisna tutulmuş ise “44. Ek bilgi, sunulan belgeler, ön izinler” bölümüne aktarılan mezkur belgenin “Hareketler” menüsü kullanılarak 44 nolu alandan silinmesi,

• “Tarife sonuçları” bölümünde yer almayan, dolayısıyla “44. Ek bilgi, sunulan belgeler, ön izinler” bölümüne aktarılmayan, ancak eşyanın özel durumu nedeniyle beyanname ekine eklenmesi gereken bir belgenin bulunması halinde, “44. Ek bilgi, sunulan belgeler, ön izinler” bölümüne “Hareketler” menüsünde yer alan “Yeni belgelendirme” talimatı kullanılarak ilgili belgenin  beyan edilmesi,

• “47.Vergilerin hesaplanması” bölümüne aktarılan vergilendirmeye ilişkin hususların da ayrıca kontrol edilerek, beyan konusu eşyanın yapısı ve mahiyeti gereği ilgili mevzuatta farklı bir vergi oranına tabi tutulması halinde,  “Hareketler” menüsü kullanılarak ilgili düzeltmenin yapılarak tabi olduğu vergi türü, oranı ve vergi tutarının ilgili alanda beyan edilmesi,

• İlgili mevzuatta beyan konusu eşya yapısı ve mahiyeti gereği ilgili düzenlemeden istisna tutulmuş ise “47. Vergilerin hesaplanması” bölümüne aktarılan mezkur düzenlemenin “Hareketler” menüsü kullanılarak 47 nolu alandan silinmesi,

• “Tarife sonuçları” bölümünde yer almayan dolayısıyla “47. Vergilerin hesaplanması” bölümüne aktarılmayan ancak beyan konusu eşyanın özel durumu nedeniyle ödenmesi/teminata bağlanması gereken bir tutarın bulunması halinde “Hareketler” menüsünde yer alan “Yeni vergilendirme” talimatı kullanılarak ilgili tutarın  beyan edilmesi,

Gerekmektedir.

SİLME İŞLEMİ YASAL BİR İŞLEMDİR. BAKANLIĞIN YETKİ VERDİĞİ BİR UYGULAMADIR. SİLME işlemi mesleğin icrasında hatalı olarak silinebilir. Bu yoğun ve hızlı hizmet verilen bir ortamda doğaldır. SİLME işlemi, BİLGE SİSTEMİNDE silinmesine imkan vermeyen örneğin KDV oranın bilgisayar teknolojisi kullanarak silinmesi halinde kast ve bilerek yapma kabul edilebilir. Silme işlemimin hata olmadığı, kötü niyetli olduğu ispatlanmalıdır.

2-     Diğer yandan gümrükte bir uyarı olmasına rağmen bu uyarı yeterli değildir. Ceza uygulanacağı belirtilmemektedir. Gümrük mevzuatının karmaşık yapısı, Çoğu zaman uyarıda gereksiz olmaktadır. 

3-     Ayrıca ithalat vergilerinde tahakkuk gümrük idaresinde tahakkuk memurunca yapılmaktadır. Yükümlüye yapılan uyarı Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 05.08.2016 tarihli 17836648 sayılı yazı ile MUAYENE MEMURUNA da yapılmaktadır. 

“BİLGE Sisteminde yapılan düzenlemeler çerçevesinde; Sistemin referans amaçlı olarak sunduğu belgeler ile yükümlüsünce beyan edilen belgeler arasında fark bulunması halinde; kabul işlemini yapan memur ile muayene işlemini yapan memura “Dikkat!!! Sistemin hesapladığı vergiler/referans olarak sunduğu belgeler ile yükümlü tarafından beyan edilen vergiler/belgeler arasında farklılık vardır. Devam etmek istiyor musunuz?” şeklinde uyarı mesajı çıkarılması sağlanmıştır.”

Tahakkuk Tebliğin 6 ncı maddesinde yer alan “Eşyanın tesliminden önce ek tahakkukun asıl yükümlüye tebliğ edilmiş olması,” hükme göre tahakkuk memuru cari beyanname esnasında vergi farkı olan beyannameyi ek tahakkuku düzelterek yeniden tahakkuk yaparak kapatsa cezai işlem oluşmayacaktır. Tahakkuk Gümrük idaresince yapılmaktadır.

4-     Gümrük Müşavirine düzenlenen cezalar; Müteselsil sorumluluk kapsamında incelendiğinde ilgili 3 durumda da Gümrük Müşavirinin sorumluğu bulunmamaktadır.

5-     Gümrük Kanunun 197/3 maddesine; “Yükümlü tarafından gümrük beyannamesinde gösterilen vergi tutarı ile gümrük idaresince hesaplanan vergi tutarının eşit olması halinde, gümrük idarelerinin eşyayı teslim etmesi, gümrük vergilerinin yükümlüye tebliği yerine geçer.”  Ayrıca, Gümrük Beyannamesinin “J” kutusu beyannamenin 6 no.lu nüshasının ön ve arka sayfasında, 7 ve 8 no.lu nüshalarının ön sayfalarında yer almaktadır. İthalat işlemlerinde kullanılır. 6 no.lu nüshanın ön sayfasındaki J kutusunun sol tarafına atanan muayene memurunun sicil numarası yan yazılarak imzalanır. Muayene sonucuna ilişkin bilgiler, muayene memurunun adı, soyadı, kaşesi ve imzası ile birlikte yer alır. Eşyanın kimyahaneye gönderilmesine ilişkin tahlil havalesi de buraya kaydedilir. Ayrıca, beyan sahibi tarafından yapılan tahakkukun uygun bulunması durumunda, muayene memuru tarafından "Beyan edilen vergiler uygun bulunmuş ve tahakkuk ettirilmiştir." kaydı düşülür. 6 no.lu nüshanın arka sayfasındaki J kutusuna ise, eşyanın fiziki ve kimyevi tahlili, hayvan, bitki, gıda, ölçü ve filmlerin kontrolüne ilişkin inceleme sonuçları yazılır. Ayrıca, mükellef tarafından vergilerin yanlış hesaplandığı veya yapılan kontrollerin beyana uygun olmadığı hallerde, durum, muayene memuru tarafından bu kutuya müzekkere şeklinde kaydedilir. Yapılan vergi tahakkuku beyan sahibine tebliğ edildikten sonra bu kutuya "Vergi tahakkukuna itirazım yoktur/vardır." ifadesi ile tarih yazdırılarak imzalattırılır. Vergi tahakkukunun kesinleşip tahsil edilmesi sırasında veznedar tarafından beyannameye kaydedilmesi gereken vezne kaydı da bu kutuda gösterilir. Muayeneyi yapan tahakkuktan sorumlu memur yukarıdaki hükümleri yerine getirmekle yükümlüdür. Bu kutunun yeni versiyonu Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 2018/8 sayılı genelge ile uygulanmaktadır.

6-     Gümrük Kanunun 65 nci maddesi 4 ncü fıkrasında “Beyannameyi kontrol edenler ile muayeneyi ve ikinci muayeneyi yapanlar, yaptıkları kontrolden veya muayeneden, gümrük vergilerinin hesaplanmasından ya da muafiyet hükümlerinin uygulanmasından, duruma göre tek başlarına veya müteselsilen sorumludurlar.

Sonuç olarak Ticaret Bakanlığı Gümrük Müşavirlerine müteselsil sorumluluk ve Kabahatler Kanunu kapsamında düzenledikleri ceza kararlarını iptal etmelidir. Konu açık ve nettir, yargı hakkımız saklıdır. Sorumluluk kavramı haksız olarak kefalet müessesine dönüşmüştür. Asıl yükümlü, Müşavirlik Firması yanında gümrük idaresindeki memurların müteselsil sorumluluklarına gümrük müşavirleri kullanılarak bir set daha çekilmektedir.

Gümrük Müşavirlerine ceza tebligatları tebliğ edilince sigorta reklamlarında oynayan keçi aklıma geldi. Bir an günah keçisi miyiz diye düşündüm?  Son zamanlarda; Mesleki Sigorta olmasını Gümrük Müşavirlerinden hizmet alan firmalarda olmasını arıyorlar. Bu sigorta yukarıda belirtilen 3 Tip MÜTESELSİL SORUMLULUK kapsamında gerçek kişi gümrük müşavirini de kapsamalı.  Sadece çalışan ya da firma sahibi de olsa gümrük vergilerinin zincirleme olması nedeniyle Gümrük Müşaviri istese de primleri ödeyemez. Mevcut haliyle Mesleki Sigorta, klozları ve ödeme yöntemleri, primler vs konularında daha verimli olması için sigorta şirketleri ile Derneğimiz görüş alış-verişinde bulunmalı, üyeler teşvik edilmelidir.  

Recai HERGÜN

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri