ÖZET:
İthal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt
edilebilmeleri koşuluyla, ithal eşyası için yapılan Gümrük Birliği
gümrük bölgeleri arasındaki taşıma/navlun ücreti ve sigorta tutarı ile eşyanın
gümrük bölgelerine giriş yerine varışından sonra yapılan (Gümrük
birliği iç parkuruna isabet eden, Türkiye’nin içine isabet eden) nakliye ve sigorta
giderleri gümrük kıymetine dahil değildir. Gümrük kıymetine katılmaz
(Uygulamada ise maalesef ithal eşyanın gümrük kıymetine katılmasına devam
edilmektedir). Ancak, söz konusu
giderler Gümrük Kıymetine dahil edilmemekle beraber; Bu giderlerin 3065 sayılı
Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 21/c maddesi uyarınca ithal edilen eşyanın KDV
matrahına dahil edilmesi gerekir.
Navlun farkı, ölü navlun (dead freight),
navlun komisyonu, yurt dışı kara taşıması, baf, caf, savaş riski, korsan riski,
boğaz/kanal geçiş ücreti, otoban ücreti, primaj ücreti, Thc (yurtdışı elleçleme
ücreti), High Cube Surcharge (Konteyner
taşıma ek ücreti), IMCO Charge (Tehlikeli madde taşımalarında ödenen ek ücret),
tonaj aşımı ücreti, sıkışık sezon farkı, yurt dışı liman masrafları, ithal
eşyasının yurt dışında yüklenmesinin gecikmesi nedeniyle ödenen
demoraj/sürasterya ücreti, yüksek sezon/sıkışıklık maliyeti, vb. unsurlar
navlunun bir parçası olup, navlun ücreti/ödemesi (Gümrük Kıymetinin bir unsuru)
olarak değerlendirilmesi gerekir.
Anahtar
Kelimeler: Navlun,
navlun farkı, ölü navlun (dead freight), navlun
komisyonu, yurt dışı kara taşıması, baf, caf, savaş riski, korsan riski,
tamamlayıcı beyan …
GİRİŞ:
Navlun: Navlunun İngilizcesi Freight ‘tır.
Freight ‘ın Türkçe karşılığı ise: Navlun, nakliye, taşıma ve taşıma ücretidir.
Navlun bedelini, malı taşıtan taraf
ödeyebileceği gibi satın alan ya da teslim alan kişi de ödeyebilir. Navlun
bedelini kimin ödeyeceği ticari taraflar arasında yapılan anlaşma ile belirlenir.
Navlun peşin ödenebileceği gibi (Freight Prepaid), varış limanında da
ödenebilir (Freight Payable At Destination/Freight Collect). Tüm bunlar
konşimento adı verilen sözleşmelerde düzenlenir.
Genelde,
konşimentolar üzerinde navlun ücretlerinin nerede ödendiği veya ödeneceğini
gösteren “Freight Collect” veya
“Freight Payable At Destination” ya da “Freight Prepaid” şeklinde ibareler bulunur. “Freight Collect” veya “Freight Payable
At Destination” ibaresi navlunun varış yerinde (Türkiye’de)
ödeneceğini/ödendiğini, “Freight
Prepaid” ibaresi ise navlunun mahreç-çıkış yerinde ödendiğini ifade
eder. Dolayısıyla konşimentosunda “Freight Prepaid” ibaresi
bulunun bir eşyanın teslim şeklinin CF veya CIF, buna karşılık
konşimentosunda “Freight Collect” veya “Freight Payable At
Destination” ibaresi kayıtlı bulunan eşyanın teslim şeklininse FOB
olduğunu anlaşılır.
Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir
işlem veya kullanıma tabi tutulması ve/veya bir gümrük rejimine tabi tutulması
sırasında, ilgililerce/ilgili personelce, faturalar ve belgeler üzerinde
yapılacak incelemelerde teslim şekli “CIF” veya “CF” şeklinde yapılan
beyanların doğruluğunun, eşyaya ilişkin konşimentoda beyanı doğrulayan “Freight Prepaid” ibaresinin
olup olmadığının mutlaka araştırılması, şayet böyle bir ibare yoksa veya bunun
yerine “Freight Collect” veya
“Freight Payable At Destination” ibarelerinden birisinin varlığının
tespiti durumunda, taşımacı firmalardan navlun faturalarının temini cihetine
gidilerek eşya faturası ve yapılan beyan ile karşılaştırılması, bu şekilde
işlem yapılması halinde navlundan kaynaklanan vergi kayıpları engellenmiş
olacağı gibi, ibraz edilen faturala ve belgelerin sahteliği de tespit edilmiş
olacaktır.
I- NAVLUN GİDERLERİ, İÇ TAŞIMA GİDERİ
-
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 27/1-e maddesi gereği; Kanun’un 28.maddenin “a” bendi
hükmü saklı kalmak kaydıyla, ithal eşyası için Türkiye’deki giriş liman veya
yerine kadar yapılan nakliye ve sigorta giderleriyle eşyanın giriş liman veya
yerine kadar nakliyesi ile ilgili olarak yapılan yükleme ve elleçleme giderleri
ilgili eşyanın “Gümrük Kıymetinin” bir unsurudur. Navlun, CIF Kıymetin
(Cost-maliyet, Insurance-sigorta, Fright-navlun) bir parçasıdır.
Gümrük Kanunu’nun
28.maddesinin (a) fıkrasına göre; İthal eşyasının fiilen ödenen veya
ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri koşuluyla eşyanın, Türkiye
Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi ile Türkiye'nin anlaşmalarla dahil olduğu gümrük
birliği gümrük bölgelerine giriş yerine varışından sonra yapılan nakliye ve
sigorta giderleri ithal eşyasının gümrük kıymetine katılmaz, gümrük kıymetinin
bir unsuru değildir.
Ancak,
ayırt edilemiyor ise esas navlunla birlikte gümrük
bölgelerine giriş yerine varışından sonra yapılan (Türkiye içindeki) nakliye
gideri de gümrük kıymetinin bir unsuru olarak değerlendirilir.
Kısacası; İthal eşyasının
fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri koşuluyla, ithal
eşyası için yapılan Gümrük birliği gümrük bölgeleri arasındaki taşıma/navlun
ücreti ve sigorta tutarı ile eşyanın gümrük bölgelerine giriş yerine varışından
sonra yapılan (Gümrük birliği iç parkuruna isabet eden,
Türkiye’nin içine isabet eden) nakliye ve sigorta giderleri gümrük kıymetine
dahil değildir. Gümrük kıymetine katılmaz (Uygulamada ise maalesef ithal
eşyanın gümrük kıymetine katılmasına devam edilmektedir). Ancak, söz konusu
giderler Gümrük Kıymetine dahil edilmemekle beraber; Bu giderlerin 3065 sayılı
Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 21/c maddesi uyarınca ithal edilen eşyanın KDV
matrahına dahil edilmesi gerekir.
Örneğin: İthal eşyası için
yapılan Türkiye – Ukrayna arası navlun ve sigorta ücreti Gümrük kıymetinin bir
unsuru iken, Gümrük birliği ülkeleri (Avusturya, Macaristan, İspanya, Portekiz,
vb.) ile Türkiye arasında ithal eşyası için yapılan navlun ve sigorta giderleri
(İthal
eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri koşuluyla)
Gümrük Kanunu’nun 28/a.maddesi gereği gümrük kıymetinin
unsuru değildir. İthal edilen eşyanın gümrük kıymetine katılamaz. Ancak, söz konusu navlun ve sigorta giderlerinin
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 21/c maddesi uyarınca ithal edilen
eşyanın KDV matrahına dahil edilmesi gerekir.
Navlun: Navlunun İngilizcesi Freight ‘tır.
Freight ‘ın Türkçe karşılığı ise: Navlun, nakliye, taşıma ve taşıma ücretidir.
Navlun’un sözlük
anlamı: “Dış ticarette bir yerden başka bir yere
ulaştırmak için gemiye alınan eşyanın bütünü ve taşıyıcı tarafından, gemisinde
taşınacak yük için istenen ücret” olarak tanımlanır. Ancak zamanla beraber
gümrükleme sektöründe “navlun” kelimesi salt deniz yoluyla yapılan taşımacılık
için değil, dış ticaret işlemlerinde herhangi bir ulaşım yolu ile (deniz yolu,
kara yolu, hava yolu ve demir yolu) yapılan taşıma hizmetine ve taşıma hizmeti
karşılığında ödenen bedele verilen genel isim olmuştur.
- Navlun bedelini, malı taşıtan taraf
ödeyebileceği gibi satın alan ya da teslim alan kişi de ödeyebilir. Navlun
bedelini kimin ödeyeceği ticari taraflar arasında yapılan anlaşma ile
belirlenir. Navlun peşin ödenebileceği gibi (Freight Prepaid), varış limanında
da ödenebilir (Freight Payable At Destination/Freight Collect). Tüm bunlar
konşimento adı verilen sözleşmelerde belirtilir/düzenlenir.
- Genelde,
konşimentolar üzerinde navlun ücretlerinin nerede ödendiği veya ödeneceğini
gösteren “Freight Collect” veya
“Freight Payable At Destination” ya da “Freight Prepaid” şeklinde iki farklı ibare
bulunur. “Freight Collect” veya
“Freight Payable At Destination” ibaresi navlunun varış yerinde
(Türkiye’de) ödeneceğini/ödendiğini, “Freight Prepaid” ibaresi ise navlunun mahreç-çıkış yerinde
ödendiğini ifade eder. Dolayısıyla konşimentosunda “Freight Prepaid” ibaresi bulunun bir eşyanın teslim şeklinin CF
veya CIF, buna karşılık konşimentosunda
“Freight Collect” veya
“Freight Payable At Destination” ibaresi kayıtlı bulunan eşyanın teslim
şeklininse FOB olduğunu anlaşılır.
- Ticaret Bakanlığı personelince
yapılan denetim, inceleme ve araştırmalarda; İthalatta teslim şekli CF veya
CIF beyan edildiği halde, taşımacı firmalar nezdinde yapılan araştırmalar
sonucunda, navlunun Türkiye’de ödendiği tespit edilen tüm beyannamelere ilişkin
konşimentolarda “Freight
Collect” veya “Freight Payable At Destination” ibarelerinin kayıtlı
olduğu görülmüştür. Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi
tutulması ve/veya bir gümrük rejimine tabi tutulması sırasında, ilgililerce/
ilgili personelce, faturalar ve belgeler üzerinde yapılacak incelemelerde
teslim şekli “CIF” veya “CF” şeklinde yapılan beyanların doğruluğunun, eşyaya
ilişkin konşimentoda beyanı doğrulayan “Freight Prepaid” ibaresinin olup olmadığının mutlaka
araştırılması, şayet böyle bir ibare yoksa veya bunun yerine “Freight Collect” veya “Freight Payable
At Destination” ibarelerinden birisinin varlığının tespiti durumunda,
taşımacı firmalardan navlun faturalarının temini cihetine gidilerek eşya
faturası ve yapılan beyan ile karşılaştırılması, bu şekilde işlem yapılması
halinde navlundan kaynaklanan vergi kayıpları engellenmiş olacağı gibi, ibraz
edilen faturala ve belgelerin sahteliği de tespit edilmiş olacaktır.
- Navlun farkı, ölü navlun
(deadfreight), navlun komisyonu, yurt dışı kara taşımacılığı, baf, caf, savaş
riski, korsan riski, boğaz/kanal geçiş ücreti, otoban ücreti, primaj ücreti,
Thc (yurtdışı elleçleme ücreti), High Cube Surcharge (Konteyner
taşıma ek ücreti), IMCO Charge (Tehlikeli madde taşımalarında ödenen ek ücret),
tonaj aşımı ücreti, yurt dışı liman masrafları, ithal eşyasının yurt dışında
yüklenmesinin gecikmesi nedeniyle ödenen demoraj/sürasterya ücreti, yüksek
sezon/sıkışıklık maliyeti, vb. unsurlar, navlunun bir parçası olup, navlun
ücreti/ödemesi (Gümrük Kıymetinin bir unsuru) olarak değerlendirilmesi gerekir.
Primaj ücreti: Çıkış limanında yüklemede
gösterilen ihtimama karşılık, navluna ek olarak yük sahibi (navlun ödeyeni)
tarafından ödenen ücrettir.
BAF (Bunker Adjustment Factor): Petrol fiyatlarındaki
dalgalanmaların belli oranda navluna dahil edilmesidir.
CAF (Currency Adjustment Factor): Döviz kurlarındaki (Amerikan
dolarındaki) dalgalanmaların navluna dahil edilmesidir.
Gümrük Yönetmeliği’nin
51/9.maddesine göre: Navlun makbuzu ve/veya sigorta poliçesinin ibrazının imkânsız
olduğu veya kabul edilebilir nitelikte bulunmadığı hallerde, yükümlü tarafından
nedenleri de belirtilerek verilecek bir dilekçe ile bu durumun bildirilmesi
suretiyle; emsal navlun ve/veya sigorta gideri fiilen ödenen veya ödenecek
fiyata eklenir. Vergi kaybı söz konusu olmaması ve yükümlünün talep etmesi
halinde, ithal eşyasının FOB kıymetinin % 10’unun navlun ve % 3’ünün sigorta
bedeli olarak ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına eklenebilir.
Ancak, 71.08 tarife pozisyonunda yer alan eşyanın (Altın) sigorta poliçesi veya
navlun faturasının ibraz edilememesi halinde, vergi kaybı olmaması kaydıyla,
işlemler eşyanın faturasında belirtilen teslim şekli esas alınarak tekemmül
ettirilir.
- Yapılacak sonradan kontrol ve
firma denetim ve incelemeleri ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca yapılacak
vergi denetim ve incelemelerinde; Özellikle hava yoluyla yapılan taşımalara
ilişkin ithalat işlemlerindeki navlun faturaları, navlun ödemeleri ve navlun
giderlerine dikkat edilmesi, navlun faturası olduğu halde Fob kıymetin % 10’u navlun tutarı olarak alınarak işlem yapılan
ithalatların kabul edilmemesi, navlun faturasına göre işlem yapılarak navlun
ücretinden kaynaklanan -(aradaki matrah farkına tekabül eden)- gümrük vergi ve
resimlerinin tahsili ile Gümrük Kanunu’nun 234.maddesine göre ceza uygulanması,
navlun faturası mevcut olduğu halde vergi kaçırmak kasdıyla hareket ederek fob
kıymetin % 10’unu navlun olarak beyan eden ve bunu alışkanlık haline getiren
mükellefler hakkında da ayrıca, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun
“Kaçakçılık hükümleri” ile 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Belgede sahtecilik
hükümleri”/Evrakta sahtecilik hükümlerine göre ilgili Cumhuriyet
Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulması gerektiğini düşünmekteyiz.
Gümrük Kanunu’nun
28.maddesinin (a) fıkrasına göre; İthal eşyasının fiilen ödenen veya
ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri koşuluyla eşyanın, Türkiye
Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi ile Türkiye'nin anlaşmalarla dahil olduğu gümrük
birliği gümrük bölgelerine giriş yerine varışından sonra yapılan nakliye ve
sigorta giderleri gümrük kıymetine katılmaz, gümrük kıymetinin bir unsuru
değildir. Fakat bu giderler; 3065 sayılı Katma Değer Vergisi
Kanunu’nun 21/c.maddesi gereği ithalatta KDV matrahının bir unsurudur. Ancak, söz konusu giderler ayırt edilemiyor ise esas navlunla birlikte gümrük bölgelerine giriş yerine varışından sonra
yapılan (Türkiye içindeki) nakliye gideri de gümrük kıymetinin bir unsuru
olarak değerlendirilir.
Örnek: 1-a) Afyon’da faaliyet
gösteren Cooban firmasının, 150.000-EUR tutarında İtalya’dan yüksek teknoloji
ürünü bir mermer kesme makinesi satın aldığını, İtalya – Afyonkarahisar arası
taşıma/navlun ücretinin 5.000-EUR, İtalya – Kapıkule/Edirne arası navlun
ücretinin 4.000-EUR ve sigorta ücretinin 750-EUR olduğunu varsayalım. Navlun ve
sigorta gideri eşyanın kıymetinden ayrılabildiği ve ayrıldığı için ithal
eşyasının gümrük kıymeti olarak 150.000-EUR beyan edilecek, 5.000-EUR navlun,
750-EUR sigorta ile Türkiye sınırları içindeki taşımaya tekabül eden 1.000-EUR
olmak üzere toplam 5.750-EUR ise söz
konusu ithal eşyasının gümrük kıymetine katılmayıp, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 21/c maddesi
uyarınca ithal edilen eşyanın KDV matrahına dahil edilmesi (ilgili serbest dolaşıma giriş beyannamesinde yurt içi
giderlerine ilave edilmesi) gerekir.
Örnek: 1-b) Yukarıdaki
örneğimizde, satıcının düzenlediği eşya satış faturasında her hangi bir ayırıma
gitmediğini, navlun, sigorta tutarlarını ithal eşyasının fiyatından ayırmadığını,
eşyanın kıymetinin navlun ve sigorta dahil toplam (CIF) 155.750-EUR olduğunu
varsayarsak, ithal eşyamızın beyan edilmesi gereken gümrük kıymeti 155.750-EUR
olacaktır.
- Et ve et
ürünleri, balık, taze sebze ve meyve, kimyevi maddeler, vb. eşyaların taşınması
özellik arz etmekte olup, söz konusu eşyaların taşıması özel tertibatlı
araçlarla gerçekleştililmektedir.
Örnek 2: Çankırı’da
faaliyet gösteren A firmasının Moldova’dan 200.000-USD tutarında et ithal
ettiğini ve söz konusu etleri Moldova’dan Türkiye’ye kara yoluyla B firmasına
taşıttığını, Rusya – Ankara arası taşıma/navlun ücretinin (frigofirik araç) 5.000-USD
olduğunu, Kapıkule – Çankırı arası taşıma ücretinin ayrıca belirtilmediği ve
eşyalar için 1.000-USD sigorta ücreti ödendiğini varsayarsak, ithal eşyasının
gümrük kıymeti (CIF = 200.000-USD+5.000-USD+1.000-USD = 206.000-USD) 206.000-USD
olacaktır. Söz konusu eşyaların ithalat gerçekleştirildikten sonra Konya’da
bulunan C firmasına satıldığını, eşyaların özellik arz etmesi (çabuk
bozulabilir eşya olması) nedeniyle içinde bulunduğu frigofirik araçtan boşaltılmadan
Konya’ya götürülerek Konya’daki C firmasına teslim edildiğini ve Çankırı - Konya
arası taşıma için A firmasınca eşyaları taşıyan C firmasına 500-USD ilave ücret
ödendiğini varsayalım. Çankırı - Konya arası ödenen 500-USD taşıma ücreti,
ithalattan sonra ve yurt içinde/Türkiye’de gerçekleşen bir taşıma karşılığı
olduğu için gümrük kıymetinin veya ithalatta KDV matrahının bir unsuru
değildir. Söz konusu taşıma işlemi, Türkiye’de yararlanılan bir hizmet olması
nedeniyle, ödenen 500-USD taşıma ücreti, 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 1, 6,
8, 9, 10
ve 24.maddesi gereği Y firması tarafından, dar mükellefiyet kapsamında sorumlu
sıfatıyla bağlı bulunduğu Vergi dairesine verilecek 2 Nolu KDV Beyannamesiyle
beyan edilerek tekabül eden KDV’nin ödenmesi gerekir.
II- İSTİSNAİ KIYMETLE BEYAN
Gümrük Kanunu’nun 24.maddesine
göre kıymet tespitinin yapıldığı hallerde beyan sahibinin talebi üzerine; …
Gümrük kıymetine ilave edilmesi gereken, ancak ihracatçı ve ithalatçı
arasındaki sözleşme gereği söz konusu kıymet unsurları gümrük yükümlülüğünün
başladığı tarihten sonra belli olacak eşyanın, … Gümrük kıymetinin tespitinde,
beyan sahibinin talebi üzerine, gümrük idaresince basitleştirilmiş usuller
uygulanır.
Bu bağlamda, gümrük kıymet unsurlarından
navlun, navlun farkı, navlun benzeri gümrük kıymet unsurları [[Navlun
farkı, ölü navlun (deadfreight), navlun komisyonu, yurt dışı kara taşımacılığı,
baf, caf, savaş riski, korsan riski, boğaz/kanal geçiş ücreti, otoban ücreti,
primaj ücreti, Thc (yurtdışı elleçleme ücreti), High Cube Surcharge
(Konteyner taşıma ek ücreti), IMCO Charge (Tehlikeli madde taşımalarında ödenen
ek ücret), tonaj aşımı ücreti, yurt dışı liman masrafları, ithal eşyasının yurt
dışında yüklenmesinin gecikmesi nedeniyle ödenen demoraj/sürasterya ücreti,
yüksek sezon/sıkışıklık maliyeti, vb. unsurlar, … navlunun bir parçası olup,
navlun ücreti/ödemesi (Gümrük Kıymetinin bir unsuru) olarak değerlendirilmesi
gerekir]] ilgili ithalata ilişkin Serbest
Dolaşıma Giriş Beyannamesinin (SDGB) tescili sırasında belli ise, belli olan
miktarı üzerinden ithal eşyasının gümrük kıymetine ilave edilerek SDGB’de beyan
edilmesi gerekir.
Şayet, söz konusu navlun ve
türevleri (Gümrük kıymet unsurları) ithalat/SDGB’nin tescili sırasında belli
değilse, sonradan (SDGB’nin tescilinden sonra) belli olacaksa/oluyorsa, bu
durumda da Gümrük Yönetmeliği’nin 53.maddesine göre istisnai kıymetle
beyan/tamamlayıcı beyanda bulunulması gerekir.
Örnek 1: Afyon’da faaliyet gösteren Cooban
firmasının, Singapur’da faaliyet gösteren E firmasından tanesi 250-USD’ye 10.000
adet televizyon satın aldığını, Cooban firmasının söz konusu eşyalar için
taşıyıcı D firmasına 7.000-USD Yurt dışı kara taşıması, 5.000-USD elleçleme, 10.000-USD
ambalajlama, 11.000-USD Yurt dışı gümrükleme, 55.000-USD Navlun, 1.500-USD
Sigorta, 2.000-USD Korsan riski (Aden körfezi geçişi sırasında), 1.000-USD
Süveş kanalı geçiş ücreti, 2.000-USD Baf, 1.500-USD Caf ödediğini, nihai navlun ücretinin daha sonra
belirleneceğini/kesinleşeceğini, bu hususun ithalat sırasında ilgili gümrük
idaresine (istisnai kıymetle) beyan edildiğini, eşyaları taşıyan geninin 01.01.2020
tarihinde yola çıktığını, Singapur – Hint Okyanusu – Aden Körfezi – Kızıldeniz
– Süveş kanalı - Akdeniz ve Ege Denizi’ni izleyerek 01.02.2020 tarihinde İzmir
limanına ulaştığını, 03.02.2020 tarihinde Özet beyanın, 10.02.2020 tarihinde de
söz konusu eşyanın ithali için SDGB’nin verildiğini, ithalat sonrası İzmir –
Afyon arası yurt içi taşıması içinde 2.000-USD taşıma ücreti ödediğini varsayalım.
Söz konusu eşyanın toplam gümrük kıymeti (2.500.000-USD mal bedeli+55.000-USD
Navlun+1.500-USD Sigorta+39.500-USD Gümrük Kıymetine Giren Diğer Giderler = 2.596.000-USD)
2.596.000-USD olup, ilgili SDGB’de 2.596.000-USD tutarında/kıymetinde beyan edilmesi
gerekir.
Örnek 2: Birinci örneğimizdeki eşyaların
taşımasıyla ilgili olarak, ilgili SDGB’nin tescilinden (ithalattan) yaklaşık
iki ay sonra taşıyıcı D firması ithalatçıya 20.000-USD tutarında 01.04.2020
tarihli navlun farkı faturası gönderdiğini (Navlun farkı çıkardığını), söz
konusu faturanın 10.04.2020 tarihinde ithalatçı firmanın muhasebe kayıtlarına
girdiğini ve 15.04.2020 tarihinde de taşıyıcıya ödendiğini varsayalım. Söz
konusu navlun farkının en geç (Navlun farkı faturası tarihini takip eden ayın
26’sına kadar) 26.05.2020 tarihine kadar ilgili gümrük idaresine tamamlayıcı
beyanla beyan edilmesi ve tekabül eden gümrük vergilerinin de aynı süre içinde
ödenmesi gerekir.
- Gümrük
Yönetmeliği’nin 53.maddesi uyarınca istisnai kıymetle beyan yapılan hallerde,
tamamlayıcı beyanın gümrük idaresine verilmesi gerektiği süreden önce istisnai
kıymete ilişkin ödemenin (Ortaya çıkan kıymet ve/veya miktar farkı tutarının)
yurt dışına transferinin gerçekleştirilmesi gerekir. Aksi takdirde (yani
tamamalayıcı beyanın yapılmasından sonra transferin gerçekleştirilmesi
durumunda) ortaya çıkan kıymet ve/veya miktar farkı tutarı üzerinden, Gümrükler
Genel Müdürlüğü’nün 2011/16, 2013/6 ve 2017/20 sayılı Genelgeleri kapsamında,
(8/4/2015 Tarihli ve 2015/7511 Sayılı Kararnamenin Eki Kaynak Kullanımını
Destekleme Fonu Kesintileri Hakkında Karar eki “Vadeli İthalatında KKDF
Kesintisi Oranı % 0 ‘Sıfır’ Olarak Belirlenen Mallar Listesi”nde – ‘Liste 1’de
belirtilen GTİP’ler hariç) KKDF tahakkuk ve tahsili, ayrıca hesaplanan KKDF
tutarı üzerinden varsa ÖTV ile bunlara (KKDF + ÖTV tutarına) tekabül eden
KDV’nin tahsili gerekir.
- Tamamlayıcı beyana isabet eden ithalat vergileri bakımından
zamanaşımı tamamlayıcı beyanın verildiği tarihten itibaren başlar. Tamamlayıcı
beyana göre gözden geçirilmiş kıymetin daha yüksek olması halinde ek vergi
tahakkuku yapılır. Daha düşük olması durumunda ise; farka isabet eden kıymetin
satıcıdan geri alındığının tevsiki ve satış sözleşmesine göre kıymetin yeniden
belirlenmesini gerektiren işleme ait tahlil raporu, vb. ilgili belgelerin
onaylı örneğinin sunulması koşullarıyla ve gümrük idaresince yapılacak inceleme
sonucunda söz konusu hususların tespiti/teyidi üzerine 4458 sayılı Gümrük
Kanunu’nun 210 ve 211.maddeleri çerçevesinde işlem yapılır.
Örnek 3: Birinci (yukarıda yer alan) örneğimizde taşıyıcı D
firmasının bahse konu eşyaların taşımasıyla ilgili olarak, sevkiyat ve
ithalattan sonra sözleşme gereği fiyat artışları sebebiyle 01.07.2020 tarihinde
20.000-USD tutarlı ilave navlun farkı faturası düzenleyerek ithalatçı Cooban
firmasına gönderdiğini, faturanın 10.07.2020 tarihinde Cooban firmasına
ulaştığını ve aynı gün firma muhasebe kayıtlarına işlendiğini, bahse konu navlun
farkı faturasının Cooban firmasınca, öğrenildiği ayı takip eden ayın 26’sı
(26.08.2020 tarihi) beklenilmeden 30.07.2020 tarihinde ithalatın yapıldığı
gümrük müdürlüğüne tamamlayıcı beyanda bulunulduğu/ bildirildiğini ve tekabül
eden gümrük vergilerinin de aynı süre içinde ödendiğini, fakat 20.000-USD navlun
farkı tutarının taşıyıcı
D firmasına, tamamlayıcı beyanın gümrük idaresine verilmesi gerektiği
süreden (en son 26.08.2020 tarihi) sonra, 10.09.2020 tarihinde transfer
edildiğini/ödendiğini varsayalım. Navlun farkı faturası tutarı olan 20.000-USD’nin
tamamlayıcı beyanın en son yapılması gereken 26.08.2020 tarihinden sonra, 10.09.2020
tarihinde taşıyıcıya ödenmesi nedeniyle ilgili gümrük idaresince, Gümrükler
Genel Müdürlüğü’nün 2011/16, 2013/6 ve 2017/20 sayılı Genelgeleri kapsamında,
(8/4/2015 Tarihli ve 2015/7511 Sayılı Kararnamenin Eki Kaynak Kullanımını
Destekleme Fonu Kesintileri Hakkında Karar eki “Vadeli İthalatında KKDF
Kesintisi Oranı % 0 ‘Sıfır’ Olarak Belirlenen Mallar Listesi”nde – ‘Liste 1’de
belirtilen GTİP’ler hariç) KKDF tahakkuk ve tahsili, ayrıca hesaplanan KKDF
tutarı üzerinden varsa ÖTV ile bunlara (KKDF + ÖTV tutarına) tekabül eden
KDV’nin tahsili gerekir.
Örnek 4: Birinci (yukarıda yer alan)
örneğimizde taşıyıcı D firmasının,
bahse konu eşyalar için sevkiyattan (ithalattan) sonra sözleşme gereği taşıma fiyatlarının
düşmesi sebebiyle 15.07.2020 tarihinde 12.000-USD tutarlı navlun farkı/(düşüklüğü)
faturası düzenleyerek ithalatçı Cooban firmasına gönderdiğini, faturanın 20.07.2020
tarihinde Cooban firmasına intikal ettiğini ve aynı gün firma muhasebe
kayıtlarına işlendiğini, söz konusu 12.000-USD tutarındaki navlun düşüklüğü
faturasına istinaden ithalatçı Cooban firması tarafından ilgili SDGB’nin tescil
tarihi olan 10.02.2020 tarihinden itibaren üç (3) yıl içinde ithalatın
yapıldığı ilgili gümrük idaresine yazılı olarak başvurularak, farka/fiyat
düşüklüğüne (navlun indirimine) isabet eden kıymetin (12.000-USD tutarın) taşıyıcı
D firmasından iade alındığının tevsiki ve taşıma sözleşmesine göre taşıma/navlun
kıymetinin yeniden belirlenmesini gerektiren işleme ait bilirkişi raporu gibi
konuya ilişkin bilgi ve belgelerin onaylı örneğinin sunulması koşuluyla ve
gümrük idaresince yapılacak inceleme sonucunda, söz konusu hususların
doğruluğunun tespiti üzerine, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 211.maddesi
-(gerekir ise 210.maddesi de dahil)- çerçevesinde işlem yapılır. Yani, fazla
veya yersiz olarak alındığı anlaşılan gümrük vergileri mükellefe iade edilir/geri
verilir.
- İstisnai kıymetle beyana ilişkin tamamlayıcı beyanın
süresi içerisinde verilmemesi nedeniyle zamanında ödenmeyen gümrük vergileri
için eşyanın serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihinden
itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine
göre belirlenen gecikme zammı oranında gecikme faizi tahsil edilir ve ilave olarak
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 241’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca
idari para cezası tatbik edilir.
Örnek
5: Birinci (yukarıda yer alan) örneğimizde taşıyıcı D
firmasının bahse konu eşyalar için sevkiyat ve ithalattan sonra 06.06.2020 tarihinde 20.000-USD tutarlı ilave navlun
farkı faturası düzenleyerek ithalatçı Cooban firmasına gönderdiğini, faturanın
15.06.2020 tarihinde Cooban firmasına intikal ettiğini ve aynı gün firma
muhasebe kayıtlarına işlendiğini ve yine aynı gün taşıyıcı D firmasına ödendiğini, fakat, söz
konusu (20.000-USD tutarındaki navlun farkı faturasının ithalatçı Cooban
firması tarafından en son tamamlayıcı beyan tarihi olan 26.07.2020 tarihi
geçirilerek (unutularak), bir yıl sonra 26.07.2021 tarihinde ilgili gümrük müdürlüğüne
tamamlayıcı beyanda bulunulduğu/bildirildiğini varsayalım. Bu durumda, ilgili
gümrük müdürlüğünce, istisnai kıymetle beyana ilişkin tamamlayıcı beyanın
süresi içerisinde (en geç 26.07.2020 tarihine kadar) verilmemesi nedeniyle
zamanında ödenmeyen gümrük vergileri için eşyanın serbest dolaşıma girişine
ilişkin beyannamenin tescil tarihinden (10.02.2020 tarihinden) itibaren
tamamlayıcı beyanın yapıldığı 26.07.2021 tarihine kadar 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre belirlenen gecikme
zammı oranında gecikme faizi tahsil edilir ve ilave olarak Kanunun
241.maddesinin birinci fıkrası uyarınca idari para cezası uygulanır.
SONUÇ:
Navlun farkı, ölü navlun
(deadfreight), navlun komisyonu, yurt dışı kara taşıması, baf, caf, savaş
riski, korsan riski, boğaz/kanal geçiş ücreti, otoban ücreti, primaj ücreti,
Thc (yurtdışı elleçleme ücreti), High Cube Surcharge (Konteyner
taşıma ek ücreti), IMCO Charge (Tehlikeli madde taşımalarında ödenen ek ücret),
tonaj aşımı ücreti, yurt dışı liman masrafları, ithal eşyasının yurt dışında
yüklenmesinin gecikmesi nedeniyle ödenen demoraj/sürasterya ücreti, yüksek
sezon/sıkışıklık maliyeti, vb. unsurlar, navlunun bir parçası olup, navlun
ücreti/ödemesi (Gümrük Kıymetinin bir unsuru) olarak değerlendirilmesi gerekir.
Yapılacak sonradan kontrol ve
firma denetim ve incelemeleri ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca yapılacak
vergi denetim ve incelemelerinde; Özellikle hava yoluyla yapılan taşımalara
ilişkin ithalat işlemlerindeki navlun faturaları, navlun ödemeleri ve navlun
giderlerine dikkat edilmesi, navlun faturası olduğu halde Fob kıymetin % 10’u navlun tutarı olarak alınarak işlem yapılan
ithalatların kabul edilmemesi, navlun faturasına göre işlem yapılarak navlun
ücretinden kaynaklanan -(aradaki matrah farkına tekabül eden)- gümrük vergi ve
resimlerinin tahsili ile Gümrük Kanunu’nun 234.maddesine göre ceza uygulanması,
navlun faturası mevcut olduğu halde vergi kaçırmak kasdıyla hareket ederek fob
kıymetin % 10’unu navlun olarak beyan eden ve bunu alışkanlık haline getiren
mükellefler hakkında da ayrıca, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun
“Kaçakçılık hükümleri” ile 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Belgede sahtecilik
hükümleri”/Evrakta sahtecilik hükümlerine göre ilgili Cumhuriyet
Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulması gerektiğini düşünmekteyiz.
KAYNAKÇA:
· 4458
sayılı Gümrük Kanunu.
· Gümrük
Yönetmeliği.
· 3065 sayılı Katma
Değer Vergisi Kanunu.
· Katma Değer Vergisi
Genel Uygulama Tebliği.
· ÇOBAN
Kerim, “Royalti-Lisans Ücretlerinin Gümrük Kıymeti, Katma Değer Vergisi ve
Stopaj Açısından Değerlendirilmesi”, Gümrük Dünyası Dergisi, Sayı 83, Yıl 2014/4.
· ÇOBAN Kerim, “Gayri Maddi Hak Kazançlarının Brütleştirilmesi İle Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi ve Gümrük Kıymeti Yönüyle İncelenmesi”, Gümrük ve Ticaret Dünyası Dergisi, Sayı 94, Yıl 2017/4.
Kerim ÇOBAN
Ticaret Bakanlığı
Ticaret Başmüfettişi
