ÖZET
Türk parası ve Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgelerin Türkiye’ye ihracı
ve ithali serbesttir. Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de Türk parası ile
ödeme, tahsilat ve tevdiatta bulunmaları serbesttir. Bankalar, ithalat, ihracat
ve görünmeyen işlemler dışındaki yurtdışına yapılan 50.000- ABD Doları
karşılığını aşan Türk Lirası transferlerine ilişkin bilgileri, transfer
tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere
bildirirler. 25.000- TL’yi aşan Türk parasının yurt dışına çıkarılması
Bakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yapılır.
Yurda döviz ithali
ve yurttan döviz ihracı serbesttir. Türkiye'de yerleşik kişilerin
beraberlerinde döviz bulundurmaları, bankalar, yetkili müesseseler, PTT,
kıymetli maden aracı kuruluşları ile yurt dışında döviz alım satımına yetkili
kuruluşlardan döviz satın almaları ve bunlara döviz satmaları, dövizleri bankalarda
açacakları döviz hesaplarında tutmaları, efektif olarak kullanmaları, bankalar
vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında tasarruf etmeleri serbesttir. Türkiye'de yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik
kişilerin, bankalar vasıtasıyla yurt dışına döviz transfer ettirmeleri
serbesttir. Hazine ve Maliye Bakanlığı (Bakanlık) yurt dışına döviz transferi
yapılabilecek diğer kuruluşları belirlemeye yetkilidir.
Anahtar kelimeler: Kambiyo işlemleri, Sermaye ihracatı,
Sermaye ithalatı, Nakit beyan formu, Nakit açıklama tutanağı, …
GİRİŞ
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 14.maddesi
kapsamında kişisel sermaye hareketleri niteliğinde sayılan kişisel borçlar,
armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin veya damadın karşı tarafa verdiği para,
miras, veraset veya kalan mal, göçmen işçilerin kendi ülkesindeki borçlarının
tasfiyesine yönelik ödemeler ve göçmenlerin varlıkları, 17.madde çerçevesinde
yurt dışından temin edilen krediler ile Ham Elmas bedelleri Dış Ticaretinin
Düzenlemesine ve Denetlenmesine Dair Kararın 6.maddesi gereğince ancak
bankacılık sistemi vasıtasıyla yurda getirilebilir.
Yurt dışından temin edilen krediler ve kişisel sermaye niteliğindeki
kıymetler hariç olmak üzere, mal ve hizmet ihracat bedeli, transit ticarete
ilişkin kazançlar, yabancı sermaye bedeli veya bankacılık sistemi vasıtası ile
getirilenler hariç olmak üzere diğer kaynaklardan temin edilen nakdin gümrük
giriş noktalarından yurda getirilmesi serbest olup, EK-1’de yer alan “Nakit
Beyan Formu” ile gümrük idaresine beyan edilir.
Yurt dışında yerleşik kişilerin (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve
yatırım fonları dâhil) her türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası
araçlarını sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı
kurumlar vasıtasıyla satın almaları, satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait
gelirler ile bunların satış bedellerini (vergi ve benzeri yükümlülüklerin
indirilmesi suretiyle) bankalar aracılığı ile yurt dışına transfer ettirmeleri
serbesttir.
1- Kambiyo
İşlemleri
Kambiyo (para ya da para yerine geçen belgelerin değiştirilmesi işlemi),
nukut (paralar), esham (paylar, hisseler) ve tahvilat alım ve satımının ve
bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları
muhtevi her nevi eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine (para
ya da benzeri bir şeyi vermeye ya da ödemeye) yarayan her türlü vasıta ve
vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve tahdidine ve
Türk parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına Cumhurbaşkanı selahiyetlidir.
2- Türk Parası
İşlemleri
a) Türk parası ve
Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgelerin yurttan ihracı ve yurda ithali
serbesttir.
b) Dışarıda yerleşik
kişilerin Türkiye'de Türk parası ile ödeme, tahsilat ve tevdiatta bulunmaları
serbesttir.
c) Bankalar, ithalat,
ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurtdışına yapılan 50.000- ABD Doları
karşılığını aşan Türk Lirası transferlerine ilişkin bilgileri, transfer
tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere
bildirirler.
d) 25.000- TL’yi aşan
Türk parasının yurt dışına çıkarılması Bakanlıkça belirlenecek esaslar
dahilinde yapılır.
3- Döviz İşlemleri
a) Yurda döviz ithali
ve yurttan döviz ihracı serbesttir.
b) Türkiye'de
yerleşik kişilerin beraberlerinde döviz bulundurmaları, bankalar, yetkili
müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ile yurt dışında döviz alım
satımına yetkili kuruluşlardan döviz satın almaları ve bunlara döviz satmaları,
dövizleri bankalarda açacakları döviz hesaplarında tutmaları, efektif olarak
kullanmaları, bankalar vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında tasarruf
etmeleri serbesttir.
c) Türkiye'de
yerleşik kişilerin, dışarıda yerleşik kişilerden, Türkiye'de yapacakları
işlemler nedeniyle döviz kabul etmeleri serbesttir.
d) Dışarıda yerleşik
kişiler; bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları
ve aracı kurumlarla döviz alım ve satımı yapabilirler.
e) Türkiye'de
yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik kişilerin, bankalar vasıtasıyla yurt
dışına döviz transfer ettirmeleri serbesttir. Bakanlık yurt dışına döviz
transferi yapılabilecek diğer kuruluşları belirlemeye yetkilidir.
Bankalar, ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki
yurtdışına yapılan 50.000- ABD Doları ve eşiti dövizi aşan transferlere (Döviz
tevdiat hesaplarından yapılan transferler dahil) ilişkin bilgileri, transfer
tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere
bildirirler.
f) 10.000- Avro veya
eşitini aşan efektifin yurt dışına çıkarılması Bakanlıkça (Hazine ve Maliye
Bakanlığı) belirlenecek esaslar dahilinde yapılır.
g) Türkiye'de
yerleşik kişiler; Bakanlıkça
belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım,
taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama,
leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu
sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya
dövize endeksli olarak kararlaştırılamazlar.
4- Türkiye’ye Nakit
Girişi
a- 1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve ilgili
Mevzuat Kapsamında Uyulması Gereken Hususlar
1) Türk Parası
Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 14.maddesi kapsamında kişisel
sermaye hareketleri niteliğinde sayılan kişisel borçlar, armağan, hediye,
bağış, çeyiz, gelin veya damadın karşı tarafa verdiği para, miras, veraset veya
kalan mal, göçmen işçilerin kendi ülkesindeki borçlarının tasfiyesine yönelik
ödemeler ve göçmenlerin varlıkları, 17.maddesi çerçevesinde yurt dışından temin
edilen krediler ile Ham Elmas Dış Ticaretinin Düzenlemesine ve Denetlenmesine
Dair Kararın 6.maddesi gereğince ham elmas ihraç bedelleri ancak bankacılık
sistemi vasıtasıyla yurda getirilebilir.
2) Aksine
bilgi ve belge olmaması durumunda; yolcuların, taşıdıkları nakdin kaynağına
ilişkin gümrük idaresine yaptıkları beyan esastır. Getirilen nakdin kaynağının,
kredi veya kişisel sermaye olmadığının beyan edilmesi durumunda girişine izin
verilir. Nakdin kaynağının, yurt dışından
alınan bir kredi veya kişisel sermaye hareketi olduğunun beyan edilmesi
halinde, bu durum Nakit Beyan Formu
ile kayıt altına alınır, ancak nakdin girişine izin verilmez.
3) Yurt
dışından temin edilen krediler ve kişisel sermaye niteliğindeki kıymetler hariç
olmak üzere, mal ve hizmet ihracat bedeli, transit ticarete ilişkin kazançlar,
yabancı sermaye bedeli veya bankacılık sistemi vasıtası ile getirilenler hariç
olmak üzere diğer kaynaklardan temin edilen nakdin gümrük giriş noktalarından
yurda getirilmesi serbest olup, EK-1’de
yer alan “Nakit Beyan Formu” ile gümrük idaresine beyan edilir.
4) Nakit Beyan Formu konusu nakdin, ihracat bedeli veya
yabancı sermaye bedeli olarak girişinin yapılabilmesi için; formun
“Geliş Sebebi” bölümünde nakdin kaynağının “İhracat” veya “Yabancı Sermaye
Bedeli” olduğunun açıkça belirtilmesi gerekir.
5) Nakit Beyan
Formları gümrük personeli tarafından elektronik ortamda
doldurulduktan sonra üç nüsha olarak yazdırılır. Gümrük personeli ile beyanda
bulunan yolcu tarafından imzalanır. Nüshaların ikisi idarede saklanır, üçüncüsü
ise yolcuya verilir.
6) Bankalar tarafından,
Nakit Beyan Formları ile ilgili talep edilen bilgiler gümrük idarelerince
gecikmeksizin yerine getirilir.
b- 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının
Önlenmesi Hakkında Kanun ve İlgili Mevzuat Kapsamında Uyulması Gereken Hususlar
Türkiye’ye
girişte, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve ilgili
mevzuata göre yapılan işlemlerden ayrı olarak, 5549 sayılı Suç Gelirlerinin
Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun uyarınca aşağıda belirtilen usul ve
esaslar çerçevesinde, gümrük idaresi tarafından yolcudan, beraberindeki nakdin
miktarını açıklaması istenebilir. Bu durumda, açıklama tam ve doğru yapılmak
zorundadır.
1) Açıklama
istenecek yolcular, idarece yapılan risk analizinin yanı sıra ilgili personelin
değerlendirmelerine göre örnekleme yoluyla belirlenir. Kontrol edilecek
yolcular belirlenirken, bu yolcuların beyanda bulunup bulunmadıklarına
bakılmaz. Kaynağı itibariyle getirilmesi serbest olan bir nakdin beyan edilmesi
halinde, bu yolcudan ayrıca 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi
Hakkında Kanun çerçevesinde üzerinde bulundurduğu nakdin miktarını açıklaması
da istenebilir.
2) Yolcu
tarafından yapılan açıklamanın doğru olup olmadığı gümrük idaresince
gerçekleştirilecek kontrol suretiyle tespit edilir. Gerekli kolaylığı
sağlamayan yolcuların üst, eşya ve araçları Adli Önleme ve Arama Yönetmeliğine
göre aranır.
3) Gümrük
idaresinin yolcudan açıklama talep etmesini müteakip, EK-2’de
yer alan “Nakit Açıklama Tutanağı” yolcunun sözlü açıklaması ve gümrük
personelinin tespitlerine istinaden elektronik ortamda doldurulur ve dört nüsha
olarak yazdırılır. Tutanaklar en az bir gümrük personeli ile açıklamada bulunan
yolcu tarafından imzalanır. Talep edilmesi halinde bir nüshası yolcuya verilir.
4) Gümrük
idaresince açıklama istenildiği halde, herhangi bir açıklama yapılmaması veya
yanlış ya da yanıltıcı açıklama yapıldığının anlaşılması halinde, Nakit
Açıklama Tutanağı düzenlenir. Nakit Açıklama Tutanağı en az iki memur ile
açıklamada bulunan yolcu tarafından imzalanır. Tutanakların bir örneği Hazine
ve Maliye Bakanlığı Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı’na gönderilir.
Ayrıca,
gümrük idaresi tarafından 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi
Hakkında Kanunun 16.maddesi gereğince; açıklanmayan miktarın % 10’u tutarında
idari para cezası uygulanarak yolcu beraberindeki tüm nakit muhafaza altına
alınır. 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun 3 üncü
maddesinin birinci fıkrası uyarınca Cumhuriyet Savcılığına bildirilir ve
alınacak talimata göre hareket edilir. 2022
yılı için 8.000-TL’ye kadar olan farklar için bu fıkra hükmü uygulanmaz. (2023
yılı için yeniden değerleme oranı olan % 122,93 oranında artırılmış olması gerektiğinden,
2023 yılı için 17.830-TL’ye kadar olan farklar için bu fıkra hükmünün
uygulanmaması gerekir).
5- Yurt Dışına Nakit Çıkışı
a- 1567 Sayılı Türk Parasının
Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve ilgili Mevzuat Kapsamında Uyulması Gereken
Hususlar
1) Türk parası ve Türk parası ile ödemeyi sağlayan
belgelerde 25.000 Türk Lirası, dövizde ise 10.000 Avro ve eşiti efektif üzeri
miktarın Nakit Beyan Formu ile gümrük idaresine beyan edilmesi zorunludur.
2) Yolcuların üzerlerinde, bagajlarında veya taşıtlarında;
a) 32 sayılı
Kararın 13.maddesi kapsamında yurt dışına çıkarılacak yerli sermaye (Türkiye’de
yerleşik kişilerin yurt dışında yatırım yapmak veya ticari faaliyette bulunmak
amacıyla kurudukları şirketler, katıldıkları ortaklıklara ve açacakları şubelere
nakdi sermaye),
b) 32 sayılı
Kararın 14.maddesi kapsamında, kişisel sermaye niteliğindeki kişisel borçlar,
armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin ve güveyin karşı tarafa verdiği para,
miras, veraset veya kalan mal ve göçmen işçilerin kendi ülkesindeki borçlarını
tasfiyesine yönelik ödemeler ve göçmenlerin varlıkları gibi nakitler,
c) Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Sermaye Hareketleri Genelgesi kapsamında yurt
dışına verilecek krediler (Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışında pay
sahibi olduğu ortaklıklara, yurt dışındaki ana şirkete ve grup şirketlerine
verilecek döviz veya Türk Lirası kredileri),
ç) Dışarıda
yerleşik kişilerin, (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları
dahil) sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı
kurumlar vasıtası ile satın alacakları, satacakları her türlü menkul kıymetler
ile diğer sermaye piyasası araçlarını ve bu kıymetler ve araçlara ait gelirler
ile bunların satış bedelleri,
d)
Türkiye'de yerleşik kişilerin; bankalar ve sermaye piyasası mevzuatına göre
yetkili bulunan aracı kurumlar vasıtasıyla yurt dışındaki mali piyasalarda
işlem gören menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının alış
bedelleri,
e) Dışarıda
yerleşik kişilerin Türkiye'de satın aldıkları veya sahip oldukları gayrimenkul
ve gayrimenkule bağlı ayni hakların gelirleri ve satış bedelleri,
f)
Türkiye'de yerleşik kişilerce yurtdışında gayrimenkul ve gayrimenkule bağlı
ayni hakların alış bedelleri,
g) İthalat
ve transit ticaret işlemlerine ilişkin transfer bedelleri,
ğ)
Uluslararası nakliyat, bankacılık, sigortacılık, dışarıya yaptırılan hizmetler
ve diğer görünmeyen işlemlerle ilgili transfer bedelleri,
h) Yabancı
yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kar, temettü,
satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar
karşılığında ödenecek meblağlar,
ı) Yurt
dışından temin edilen kredilere ait anapara geri ödemeleri ile faiz ve diğer
ödemelerin transfer bedelleri,
i) Ham elmas
ithal bedelleri,
Gümrük çıkış noktalarından çıkarılamaz. Bu kapsamdaki nakit ancak
bankacılık sistemi vasıtasıyla çıkarılabilir.
3) Yurt dışına çıkışta yapılacak kontroller "Yurt
İçine Nakit Girişi" bölümünde belirtilen usulde yapılır. Çıkarılan nakdin
miktarı ile bulunulan beyanın doğruluğu gerekirse fiziki olarak kontrol edilir.
Bu kısmın 1 inci maddesinde belirtilen miktarlar üzerindeki nakdin beyan
edilmeden çıkarıldığının veya yanlış ya da yanıltıcı beyan yapıldığının tespiti
halinde doğru bilgileri içerecek şekilde düzenlenen Nakit Beyan Formu gümrük
personeli ile beyanda bulunan yolcu tarafından imzalanır. Söz konusu nakit gümrük
idaresi tarafından muhafaza altına alınır. Konu, 1567 sayılı Türk Parasının
Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun 3.maddesinin birinci fıkrası uyarınca
Cumhuriyet Savcılığına bildirilir ve alınacak talimata göre hareket edilir.
Ayrıca, konu hakkında Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı’na bilgi
verilir.
b- 5549 sayılı Suç Gelirlerinin
Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve İlgili Mevzuat Kapsamında Uyulması
Gereken Hususlar
- 25.000 TL ile 10.000 Avro veya eşitinin aşılması
durumunda, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunu ve
ilgili mevzuata göre işlem yapılır.
Yurt dışına
çıkarılmakta olan nakit ile ilgili olarak gümrük idaresi tarafından açıklama
istenebilir. Gümrük idaresince istenen açıklamanın eksik yapıldığının veya hiç
yapılmadığının anlaşılması halinde, Nakit Açıklama Tutanağı düzenlenir. Nakit
Açıklama Tutanağı en az iki memur ile açıklamada bulunan yolcu tarafından
imzalanır. Tutanakların bir örneği Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı’na
gönderilir.
Ayrıca,
gümrük idaresi tarafından 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi
Hakkında Kanunun 16.maddesi gereğince; açıklanmayan miktarın % 10’u tutarında
idari para cezası uygulanarak yolcu beraberindeki tüm nakit muhafaza altına
alınır. 1567 sayılı Kanunun 3.maddesinin birinci fıkrası uyarınca Cumhuriyet
Savcılığına bildirilir ve alınacak talimata göre hareket edilir. 2022 yılı
için 8.000-TL’ye kadar olan farklar için bu fıkra hükmü uygulanmaz. (2023 yılı
için yeniden değerleme oranı olan % 122,93 oranında artırılmış olması
gerektiğinden, 2023 yılı için 17.830-TL’ye kadar olan farklar için bu fıkra
hükmünün uygulanmaması gerekir).
Yolcunun
doğru bilgi verdiğinin anlaşılması halinde ise "Yurt İçine Nakit
Girişi" bölümünün “5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi
Hakkında Kanun ve İlgili Mevzuat Kapsamında Uyulması Gereken Hususlar” başlıklı
kısmının, 3.maddesinde açıklandığı şekilde işlem yapılır.
6- Türkiye’ye Yabancı
Sermaye İthali
1) Yabancı
yatırımcıların Türkiye’de yeni şirket kurmak, şube açmak, mevcut bir şirkete
doğrudan veya dolaylı iştirak etmek, sermaye artışında bulunmak ya da ortaklık
payını devralmak suretiyle yatırım yapmaları 4875 sayılı Doğrudan Yabancı
Yatırımlar Kanunu ve buna bağlı olarak oluşturulan mevzuat ile uluslararası
anlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe serbesttir.
2) Yabancı
yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kâr, temettü,
satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar
karşılığında ödenecek meblağlar bankalar ve özel finans kurumları aracılığı ile
yurt dışına serbestçe transfer edilebilir.
3) 6491 sayılı Türk Petrol
Kanunu’na göre Türkiye'de faaliyette bulunma ve transfer talepleri, bu Kanun ve
ilgili mevzuat hükümlerine tabidir.
4) Türkiye’ye gelen
yabancı sermayeye ilişkin bilgiler, işlemi yapan bankalarca Merkez Bankasının
konuya ilişkin talimatlarına göre Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğüne
bildirilir.
7- Yabancı Sermaye
İle İlgili Transferler
(1) Yurt dışında
yerleşik kişilerin Türkiye’deki sermaye paylarının kısmen veya tamamen
transferi, ilgililerce vergi ve benzeri yükümlülüklerinin yerine getirildiğinin
tevsiki kaydıyla bankalar tarafından yapılır.
(2) Yabancı sermayeli
kuruluşların Türkiye’deki faaliyetlerinden elde etmiş oldukları kârlar ile
ortaklıkların kâr paylarının transferi, bankalar tarafından 13 Ocak 2000 tarih
ve YB-4 sayılı Görünmeyen İşlemler Genelgesinde belirtilen esaslara göre
yapılır.
(3) İrtibat büroları
kapanış ve tasfiye dışında yurt dışına para transferi yapamazlar.
(4) 6491 sayılı Türk
Petrol Kanunu kapsamındaki transferler, anılan Kanun hükümlerine göre gerçekleştirilir.
8- Yurt Dışında
Yerleşik Kişilerce Yapılabilecek İşlemler
1) Yurt dışında
yerleşik kişilerin (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları
dâhil) her türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarını sermaye
piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtasıyla
satın almaları, satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait gelirler ile bunların
satış bedellerini (vergi ve benzeri yükümlülüklerin indirilmesi suretiyle)
bankalar aracılığı ile yurt dışına transfer ettirmeleri serbesttir.
2) Yurt dışında
yerleşik kişilerin Türkiye’de satın aldıkları menkul kıymetler ve diğer sermaye
piyasası araçlarının gelirleri (temettü, kâr payı ve faiz) 13 Ocak 2000 tarih
ve 2000/YB-4 Sayılı Görünmeyen İşlemler Genelgesine göre bankalar tarafından
yurt dışına transfer edilebilir.
3) Yurt dışında
yerleşik kişiler sermaye piyasası mevzuatı hükümleri çerçevesinde Türkiye’de
menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarını ihraç edebilir ve halka
arz ve satışını yapabilirler.
4) Bu işlemlere
ilişkin bilgiler, bankalarca Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğüne
bildirilir.
9- Türkiye’den
Sermaye İhracatı
(1) Türkiye'de
yerleşik kişilerin, yurt dışında veya Türkiye’deki serbest bölgelerde yatırım
yapmak veya ticari faaliyette bulunmak amacıyla şirket kurmaları, ortaklığa
katılmaları ve şube açmaları için, nakdi sermayeyi bankalar aracılığıyla, ayni sermayeyi ise gümrük mevzuatı hükümleri
çerçevesinde ihraç etmeleri serbesttir.
(2) Türkiye’de
yerleşik kişiler, yurt dışında şirket kurmak, mevcut şirketlere ortak olmak
veya şube açmak için yaptıkları ilk nakdi ve/veya ayni sermaye ihracını
müteakip üç ay içerisinde Ticaret Bakanlığı
internet adresinde yer alan yurt dışına sermaye ihracına ilişkin bilgi
formunu açıklamalar doğrultusunda doldurarak Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret
Bakanlığına gönderirler.
(3) Yurt dışına
sermaye transferi yapan bankaların genel müdürlükleri ve ilgili gümrük
idareleri tarafından bu transferlere ilişkin bilgiler "Türkiye'den Sermaye
İhracı Formu" (Ek: 1) doldurulmak suretiyle her bir işlem tarihinden
itibaren 30 gün içinde Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı’na gönderilir.
Ayrıca, Merkez Bankasının konuya ilişkin talimatlarına göre Merkez Bankası İstatistik
Genel Müdürlüğüne bildirilir.
(4) Türkiye'de
yerleşik kişilerin yurt dışında irtibat bürosu, temsilcilik ve benzerlerini
kurmaları ve bunların kuruluş masrafları ile faaliyet giderlerinin bankalarca
transferi serbesttir.
(5) Hazine ve Maliye
Bakanlığı, bu maddenin uygulaması ile ilgili olarak Türkiye'de yerleşik
kişilerden istenecek bilgi, belge ve bunların gönderilme süreleri ile
gönderileceği kurumlara ilişkin esasları belirlemeye yetkilidir.
(6) Sermaye ihracının
vekâleten yapıldığı durumda, vekilden yurt dışındaki şirketle ilgili işleri de
kapsayan vekâlet sözleşmesinin ibrazı istenir. Vekâlet ilişkisinin bulunmadığı
durumlarda, yalnızca sermaye taahhüdünü yerine getiren kişilere ilişkin bilgiler
bildirilir.
(7) Türkiye’de
yerleşik kişiler, tasfiye edilen veya devredilen yurt dışındaki şirket,
ortaklık ve şubelerinin durumu hakkında, tasfiye sürecinin sona ermesini veya
devredilmesini müteakip en geç üç ay içerisinde Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret
Bakanlığına bilgi verirler.
- Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar’ın “Türkiye'den
Gidecek Yerli Sermaye” başlığı altındaki 13.maddesi’nin 3.fıkrası’nda; bankalar
ve gümrük idarelerinin yurt dışında yatırım veya ticari faaliyette bulunmak
üzere sermaye ihraç eden Türkiye'de yerleşik kişileri, her bir işlem tarihinden
itibaren 30 gün içerisinde Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı’na
bildirecekleri hüküm altına alınmış olup, bu kapsamda, Gümrük Müdürlüklerince 1
Ocak 2019 tarihinden itibaren yapılan ve yapılacak tüm ayni sermaye ihraçlarında,
bir örneği ekte sunulan Excel tablosu formatında hazırlanarak Serbest Bölgeler,
Yurtdışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü’ne gönderilir.
10- Kişisel Sermaye
Hareketleri
1) Türkiye’de ve
dışarıda yerleşik gerçek kişilerin, bankalar aracılığıyla kişisel sermaye
hareketlerine ilişkin yurtdışından yurtiçine ve yurtiçinden yurtdışına
yapacakları transferler serbesttir. Kişisel sermaye hareketlerinin kapsamı Bakanlıkça
(Hazine ve Maliye Bakanlığı) belirlenir.
2) Kişisel sermaye
hareketlerine ilişkin transferlere aracılık eden bankalar 32 sayılı Kararın 3.maddesinin
(c) bendi ve 4.maddesinin (e) bendinde belirtildiği şekilde gerekli
bildirimleri yapmakla yükümlüdürler.
3) Kişisel borçlar,
armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin veya damadın karşı tarafa verdiği para,
miras, veraset veya kalan mal, göçmen işçilerin kendi ülkesindeki borçlarının
tasfiyesine yönelik ödemeler ve göçmenlerin varlıkları kişisel sermaye
hareketleri kapsamında değerlendirilir.
4) Göçmen ve
mültecilerin, İskan Kanunu ve gümrük mevzuatı dışındaki ithal talepleri
Bakanlıkça sonuçlandırılır.
11- Menkul
Kıymetler
a) Menkul kıymetlerin
ve diğer sermaye piyasası araçlarının yurda girişi ve çıkışı serbesttir.
b) Kamu kurum ve
kuruluşları hariç olmak üzere, Türkiye'de yerleşik tüzel kişilerce ihraç veya
halka arz olunacak sermaye piyasası araçlarının, sermaye piyasası mevzuatı
çerçevesinde Sermaye Piyasası Kuruluna kaydettirilmesi koşuluyla yurt dışında
satışı serbesttir.
c) Dışarıda yerleşik
kişilerin, Türkiye'de menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarını ihraç
etmeleri ve bunların halka arz ve satışı sermaye piyasası mevzuatı hükümleri
çerçevesinde yapılır.
d) i-Dışarıda
yerleşik kişilerin, (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları
dahil) her türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçları sermaye
piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtası
ile satın almaları, satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait gelirler ile
bunların satış bedellerini bankalar aracılığıyla transfer ettirmeleri,
(ii) Türkiye'de yerleşik kişilerin; bankalar ve sermaye piyasası
mevzuatına göre yetkili bulunan aracı kurumlar vasıtasıyla yurt dışındaki mali
piyasalarda işlem gören menkul kıymetleri ve diğer sermaye piyasası araçlarını
satın almaları, satmaları ve bu kıymetlerin alış bedellerini bankalar aracılığı
ile yurt dışına transfer ettirmeleri,
serbesttir.
e) Türkiye'de
yerleşik kişilerin, kaldıraçlı işlemler ve kaldıraçlı işlemlerle aynı hükümlere
tabi olduğu belirlenen türev araçlarını yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu
tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla almaları ve satmaları
serbesttir.
f) 32 sayılı Karar'a
göre Türkiye'de yerleşik şirketlerin
hisselerini satın alan yurtdışındaki yatırım ortaklıkları veya fon yönetimleri
dahil dışarıda yerleşik kişilerin, hisse sahibi oldukları şirketlerin
yönetim kurullarına veya genel kurullarına katılmak veya başka bir şekilde
faaliyetlerine müdahale etmek istemeleri halinde, iştirakin yabancı sermaye
mevzuatı çerçevesinde tescili şarttır.
g) Kamu kurum ve
kuruluşları (kamu bankaları hariç) ile belediyelerin, uluslararası sermaye
piyasalarında tahvil ve diğer borçlanma aracı ihraç etmesi Hazine ve Maliye
Bakanlığı’nın ön iznine tabidir.
12- Uygulanacak Müeyyideler
Cumhurbaşkanının, 1567
sayılı Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici
işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi veya firma, üçbin Türk
Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile
cezalandırılır.
Fiil, 1567 sayılı Kanun’un 1.maddesinde
yazılı kıymetlerin {Kambiyo (para ya
da para yerine geçen belgelerin değiştirilmesi işlemi), nukut (paralar), esham
(paylar, hisseler) ve tahvilat alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli
madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi
eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine (para ya da benzeri
bir şeyi vermeye ya da ödemeye) yarayan her türlü vasıta ve vesikaların
memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve tahdidine ve Türk
parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına Cumhurbaşkanı
selahiyetlidir.} izinsiz olarak
yurttan çıkarılması veya yurda sokulması mahiyetinde ise 5607 sayılı
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümlerine göre suç veya kabahat oluşturmadığı
takdirde kişi; eşya ve kıymetlerin rayiç bedeli kadar, teşebbüs halinde bu
bedelin yarısı kadar idarî para cezası ile cezalandırılır.
Her türlü mal,
kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık
edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını Kanun’un 1.maddesine göre alınan
kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda
getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin
yüzde beşi kadar idarî para cezası ile cezalandırılırlar. İdarî para
cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere,
birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir.
Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi
gereken paranın yüzde ikibuçuğundan (% 2,5) fazla olamaz.
İthalat, ihracat ve diğer kambiyo işlemlerinde döviz veya Türk Parası
kaçırmak kastıyla muvazaalı işlemlerde bulunanlar, yurda getirmekle yükümlü
oldukları veya kaçırdıkları kıymetlerin rayiç bedeli kadar idarî para cezasıyla
cezalandırılırlar. Bu fiilin teşebbüs
aşamasında kalması halinde verilecek ceza yarı oranında indirilir. …
Bu kabahatlerin bir
tüzel kişinin yararına olarak işlenmesi halinde, ilgili tüzel kişiye de aynı
miktarda idarî para cezası verilir.
Kabahatin konusunu yabancı para oluşturması halinde, idarî para cezasının
hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez
Bankasının bu paraya ilişkin “döviz satış kuru” esas alınır.
Hükmolunacak idarî para cezasına, suç tarihi ile tahsil tarihi arasındaki
süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında, para
cezası ile birlikte tahsil olunmak üzere, gecikme faizi uygulanır. Gecikme
faizinin hesaplanmasında ay kesirleri nazara alınmaz.
Yukarıdaki
fıkralarda yazılı suçların tekerrürü halinde verilecek cezalar iki kat olarak
hükmedilir.
Bu madde hükmüne göre idarî para cezasına karar vermeye ilgili Cumhuriyet
savcısı yetkilidir.
1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’a göre gerçek ve
tüzel kişiler hakkında hükmolunacak para cezalarıyla, Kanun’un 1.maddesine göre
alınan kararlar uyarınca tahsili gereken alacaklar hakkında 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.
Not: Bu konu başta olmak üzere, YYS Yıllık Faaliyet Raporu
Hazırlanması, YYS Yıllık Zorunlu Eğitimlerinin Verilmesi, YYS Revizyonları, Ön
İzleme, Yeni YYS Belgesi Hazırlıkları ve YYS Belgesi Alım Süreci, İlgili Ön
Zorunlu Eğitimlerin Alınması, YYS Başvuru Formlarının Doldurulması, YYS
Danışmanlığı, vb. Tüm YYS Süreçler hakkında daha fazla ayrıntılı bilgiyi,
gerekli hukuki ve mevzuat desteğini, yukarıda ayrıntıları verilen iş ve benzeri
işlemler ile idari ve adli itiraz süreçleri, dava açılması, dava aşamalarının
takibi, ilgili mevzuat ve hukuki açılardan gerekli itiraz ve savunmaların yapılarak
dava sonucunun olumlu sonuçlanmasına katkıda bulunulması, sonradan kontrol/
firma incelemesi yaptırılması, antrepo açma, antrepo genişletme, Sürekli/
Düzenli, Aylık, Yıllık Gümrük ve Dış Ticaret Danışmanlığı, Gümrük ve Dış
Ticaret Mevzuatı Eğitimleri, … vb.
konularında yardım, destek ve benzeri hizmetleri -isterseniz- Firmamız “Çoban
Gümrük Dış Ticaret Denetim, Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği
A. Ş.”den alabilirsiniz.
SONUÇ
Türkiye'de yerleşik kişilerin, yurt dışında veya Türkiye’deki serbest bölgelerde yatırım
yapmak veya ticari faaliyette bulunmak amacıyla şirket kurmaları, ortaklığa
katılmaları ve şube açmaları için, nakdi
sermayeyi bankalar aracılığıyla, ayni sermayeyi ise gümrük mevzuatı hükümleri
çerçevesinde ihraç etmeleri serbesttir.
Türkiye’de yerleşik kişiler, yurt dışında şirket kurmak, mevcut şirketlere
ortak olmak veya şube açmak için yaptıkları ilk nakdi ve/veya ayni sermaye
ihracını müteakip üç ay içerisinde Ticaret Bakanlığı internet adresinde yer alan yurt dışına
sermaye ihracına ilişkin bilgi formunu açıklamalar doğrultusunda doldurarak
Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığına gönderirler.
Yabancı yatırımcıların Türkiye’de yeni şirket kurmak, şube açmak, mevcut
bir şirkete doğrudan veya dolaylı iştirak etmek, sermaye artışında bulunmak ya
da ortaklık payını devralmak suretiyle yatırım yapmaları 4875 sayılı Doğrudan
Yabancı Yatırımlar Kanunu ve buna bağlı olarak oluşturulan mevzuat ile uluslararası
anlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe serbesttir. Yabancı
yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kâr, temettü,
satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar
karşılığında ödenecek meblağlar bankalar ve özel finans kurumları aracılığı ile
yurt dışına serbestçe transfer edilebilir.
Türkiye’de ve
dışarıda yerleşik gerçek kişilerin, bankalar aracılığıyla kişisel sermaye
hareketlerine ilişkin yurtdışından yurtiçine ve yurtiçinden yurtdışına
yapacakları transferler serbesttir. Kişisel sermaye hareketlerinin
kapsamı Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca belirlenir.
Kişisel borçlar, armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin veya damadın karşı
tarafa verdiği para, miras, veraset veya kalan mal, göçmen işçilerin kendi ülkelerindeki
borçlarının tasfiyesine yönelik ödemeler ve göçmenlerin varlıkları kişisel
sermaye hareketleri kapsamında değerlendirilir.
Ankara, 22/03/2023
Kerim ÇOBAN
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
KAYNAKÇA:
·
1567 Sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında
Kanun.
·
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar.
·
32 Sayılı Kararla İlgili (Konuya İlişkin) Tebliğ.
·
TC. Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi.
·
Muhafaza Genel Müdürlüğü’nün Konuya İlişkin Genelgesi.
·
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün Konuya İlişkin Yazısı.
·
Serbest Bölgeler, Yurtdışı Yatırım ve Hizmetler Genel
Müdürlüğü’nün Konuya İlişkin Yazısı.
