ÖZET
Türkiye’de yüksek teknoloji gerektiren ve stratejik önem taşıyan
ürünlerin yıllık ihracat rakamları içindeki payı çok düşük, hatta yok denecek
kadar azdır. Türkiye’nin ihracatının % 62’sini düşük ve orta teknoloji
gerektiren ürünler, % 36,30’unu orta-ileri teknoloji gerektiren ürünler, %
1,70’ini ise yüksek teknoloji gerektiren ürünler oluşturmaktadır. Türkiye,
toplam ihracatı içerinde yüksek teknoloji içeren ürün ihracatının payı en düşük
olan OECD ülkesidir.
Mevcut uygulamada, gümrük mevzuatı gereği
sadece
somut olan taşıyıcı ortamın (CD, DVD, flash bellek, çip, yonga, vb.) kendisinin
maliyeti veya kıymeti esas alınmakta, söz konusu ithalat ve ihracatın yapılma
sebebini oluşturan, taşıyıcıların içinde bulunan (soyut olan) yazılım,
program, proje, biyokimyasal formül, know-how, çizim, teknik şema, tasarım gibi
veri ve komutlar ile benzeri teknolojik ürünlerin maliyet veya kıymeti dikkate
alınmamakta, bahse konu maliyet ve kıymetler, gümrük işlemleri sırasında ilgili
ithalat ve ihracat beyannamelerine yansıtılamamaktadır. Türkiye olarak bir taraftan üretim ve ihracatımızı artırmaya
çalışırken, bir taraftan da ihracat işlemlerini kolaylaştırmak ve ihracatı
cazip hale getirmek, ihracatın ve ihracat işlemlerinin önündeki engelleri kaldırmak
zorundayız.
Anahtar
Kelimeler:
Veri veya Komutlar, Yazılım, Program, Üretim Formülü, teknik
şema, tasarım, çizim.
GİRİŞ
Veri ve yüklü taşıyıcıların ithaline ilişkin
mevzuat düzenlemeleri, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun birinci maddesinden
hareketle Gümrük Yönetmeliği’nin 54.maddesinde, ihracatına ilişkin mevzuat
düzenlemeleri ise Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 06.04.2016 tarih ve 2016/5
sayılı Genelgesiyle yapılmış olup, günümüz şartlarına göre ihtiyaca cevap
vermekten çok uzaktır.
Uygulamada, veri ya da komut yüklü
taşıyıcılarının ithalatı ve ihracatı sırasında ilgili gümrük idaresi, mevcut
gümrük mevzuatını dikkate alarak gümrük kıymetinin belirlenmesinde, fatura
üzerinde taşıyıcı ortamın maliyet veya kıymetinden ayırt edilebilmesi
koşuluyla, sadece somut olan taşıyıcı ortamın (CD, DVD, flash bellek, çip,
yonga, vb.) kendisinin maliyeti veya kıymetini esas almakta, söz konusu ithalat
ve ihracatın yapılma sebebini oluşturan, taşıyıcıların içinde bulunan (soyut
olan) yazılım, program, proje, biyokimyasal formül, know-how, çizim, teknik
şema, tasarım gibi veri ve komutlar ile benzeri teknolojik ürünlerin maliyet
veya kıymeti dikkate alınmamakta, bahse konu maliyet ve kıymetler, gümrük
işlemleri sırasında ilgili ithalat ve ihracat beyannamelerine yansıtılamamakta,
beyannamelerde yer almamakladır. Bu da bir takım sıkıntılara sebep olmaktadır.
Örnek 1: İthalatçı X firmasının,
Türkiye’de çoğaltarak satış ve dağıtımını yapmak üzere, Almanya’da bulunan Y
firmasından özel bir bilgisayar yazılımı satın aldığını, söz konusu yazılımın alış
faturasında ayrı bir kalem olarak belirtilen 0,50-EUR kıymetinde bir CD’ye
yüklü ve kıymetinin de 800.000-EUR olduğunu, ithalatçı X firmasının özel
yazılım bedeli (gayri maddi hak) olan 800.000-EUR’nun stopajını keserek kalan
kısmını Y firmasına gönderdiğini varsayalım. İthalat işlemleri için ilgili
gümrük idaresine başvurması durumunda, gümrük idaresince sadece taşıyıcı
materyal CD’nin kıymeti olan 0,50-EUR üzerinden ithalat beyannamesi (SDGB)
düzenlenmekte, gümrükçe alınan tüm gümrük vergi ve resimleri bu tutar (0,50-EUR
taşıyıcı materyalin kıymeti) üzerinden tahsil edilmekte, esas ithalata konu
olan taşıyıcı materyalin içinde bulunan yazılımın kıymeti olan 800.000-EUR dikkate
alınmamaktadır. Ancak, taşıyıcı ortamın kıymet veya maliyeti, içinde taşıdığı
veri ya da komutların maliyet veya kıymetlerinden ayırt edilemiyorsa, ayrıca
belirlenemiyorsa, ilgili faturasında taşıyıcı ortam ile birlikte bir bütün
olarak faturalandırılan söz konusu veri ya da komutların kıymeti, genel kıymet
kuralları gereği taşıyıcı ortam ile birlikte gümrük kıymetine dahil edilmesini,
fatura tutarının tamamının gümrük kıymeti olarak dikkate alınmasını
gerektirmekle birlikte, gerçek hayatta pek rastlanılan, uygulamada sıkça
görülen bir durum değildir.
Örnek 2: Birinci örneğimizdeki özel
bilgisayar yazılımı, ilgili faturasında içinde bulunduğu taşıyıcının (CD’nin)
kıymetinden ayrı olarak belirtilmemişse, CD’nin kıymetinden ayrılamıyor ise; Genel
kıymet kuralları gereği ithalat sırasında gümrük idaresince dikkate alınması
gereken gümrük kıymeti 0,50-EUR değil, 800.000,50-EUR olup, 800.000,50-EUR gümrük kıymeti üzerinden,
taşıyıcı ortam olan CD’nin ait olduğu GTİP ve vergi oranı ile diğer dış ticaret
şartlarının yerine getirilmesi sonucu ithalat işlemi tamamlanacak, gümrük vergi
ve resimleri 800.000,50-EUR tutar üzerinden hesaplanıp tahsil edilecektir.
1 ve 2.örneklerimizdeki ithalat olayını ilgili
gümrük mevzuatı ve mali mevzuat açısından birlikte değerlendirdiğimizde ise, birinci
örneğimizde: Gümrük idaresi CD tutarı olan 0,50-EUR gümrük
kıymeti üzerinden (Eşya Almanya’dan, AB’den geldiği ve A.TR Dolaşım Belgesi
olduğu, Gümrük Vergisi olmadığı için) sadece 0,09-EUR (karşılığı TL) KDV tahsil edilecek, söz konusu özel yazılımın
bedeli olan 800.000-EUR satıcı için gayri maddi hak kazancı olduğu ve Türkiye
ile Almanya arasındaki mevcut Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması gereği
gayri maddi hak kazançlarında vergi oranı (Stopaj) % 10 olduğu için ilgili
vergi dairesince 800.000-EUR tutar üzerinden % 18 (144.000-EUR)
KDV ile % 10 (80.000-EUR) stopaj olmak üzere toplam 224.000-EUR (karşılığı
TL) vergi kesintisi yapılacaktır (5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun
15/7. ve 30/11.maddelerine göre; Yapılacak vergi kesintileri, kazanç ve
iratların gayrisafi tutarları üzerinden dikkate alınır).
İkinci örneğimizde ise;
İlgili eşya faturasında taşıyıcının (CD’nin) kıymeti ayrı olarak
belirtilmediği, yazılımla beraber/birlikte 800.000,50-EUR
olduğu için, ilgili gümrük müdürlüğünce 800.000,50-EUR
gümrük kıymeti üzerinden (Eşyada Gümrük Vergisi olmadığı için) sadece %
18 (144.000-EUR – karşılığı TL) KDV tahsil
edilecek, sonuçta 80.000-EUR (karşılığı TL) tutarında vergi
(stopaj) kaybına uğranacaktır.
Bu makalemizde;
Yazılım, program, proje, biyokimyasal formül, know-how, çizim, teknik şema,
tasarım gibi veri ve komutlar, benzeri teknolojik ürünler ile bu verileri
taşıyan, bu verilerin kaydedildiği CD, DVD, flash bellek, çip, yonga, vb. taşıyıcı
ortamlarla ilgili mevcut mevzuat hükümleri ile söz konusu ürünlerin ithalat ve
ihracatlarına ilişkin kişisel görüşlerimize yer verilecektir.
I-
KONUYA İLİŞKİN MEVCUT MEVZUAT HÜKÜMLERİ
4458
sayılı Gümrük Kanunu’nun amacı: Türkiye
Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine giren ve çıkan eşyaya ve taşıt araçlarına
uygulanacak gümrük kurallarını belirlemektir (Gümrük Kanunu 1.madde).
Gümrük Yönetmeliği’nin 54.maddesine göre: Bilgisayarlarda kullanılmak üzere
ithal edilen veri ya da komutlar yüklü bilgi taşıyıcılarının gümrük kıymetinin
belirlenmesinde, sadece taşıyıcı ortamın kendisinin maliyeti veya kıymeti esas
alınır. Bu nedenle, taşıyıcı ortamın maliyet veya kıymetinden ayırt
edilebilmesi koşuluyla, gümrük kıymeti, veri veya komutların maliyet veya
kıymetini içermez. Bu maddede geçen; a) Taşıyıcı ortam deyimi, entegre
devreler, yarı iletkenler ve bu tür devre veya cihazlarla bütünlük oluşturan
benzeri araç ve aletleri, b) Veri veya komutlar deyimi, ses, sinematografik
veya video kayıtlarını, kapsamaz.
Gümrükler
Genel Müdürlüğü’nün konuya ilişkin 2016/5 sayılı Genelgesinde: Bilgisayarlarda kullanılan veri
ya da komut yüklü bilgi taşıyıcılarının ihracat için gümrük idaresine beyan
edilmesi durumunda, gümrük beyannamesinde sadece veri ya da komutların içinde
yer aldığı taşıyıcı ortamın (CD, DVD, flashdisk, harddisk gibi elektronik
ortamlar ve basılı kağıt ortamlar) gümrük kıymetinin yer alacağı, veri ya da
komutların gümrük kıymetinin ise, Gümrük Kanununun 1 inci maddesi kapsamında
olmadığından beyan edilmeyeceğinin (İhracat beyannamesinde yer almayacağının)
belirtildiği anlaşılmaktadır.
Gümrük
Kanunu’nun 27/1-c.maddesinde:
Kıymeti belirlenecek eşyanın satış koşulu gereği, alıcının doğrudan veya
dolaylı olarak ödemesi gereken, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil
edilmemiş olan royalti ve lisans ücretleri ithal eşyasının fiilen ödenen veya
ödenecek fiyatına katılması gerektiği belirtilmesine karşın, aynı
Kanun’un 27/5-a maddesinde; İthal eşyasının gümrük kıymetinin
belirlenmesi sırasında “Türkiye'de çoğaltılması hakkı için yapılan ödemeler”in,
Kanunu’nun 27/1-c.maddesi kapsamında değerlendirilemeyeceği ve fiilen ödenen veya
ödenecek fiyata ilave edilemeyeceğinin belirtildiği anlaşılmaktadır.
Örneğin: Türkiye’de
faaliyet gösteren AX Firmasının, yapılan sözleşme kapsamında ABD’de bulunan BX Yazılım
Firmasına imalat sektöründe kullanılan çeşitli metal kesme makinaları ile
elektronik torna tezgahlarına yüklendiğinde olağan/alışılagelen fire oranını en
az % 40 oranında azaltacak özel bir yazılım yaptırdığını, bu yazılımı
Türkiye’ye ithal ederek (Türkiye’de çoğaltarak) nihayetinde iç piyasaya satmak
istediğini, söz konusu yazılımın aslının 1 adet DVD veya flaş belleğe kayıtlı
olarak Türkiye’ye getirdiğini, düzenlenen eşya faturasına göre 1 adet DVD veya
flaş belleğin fiyatının 5-USD ve içindeki özel yazılım toplam değerinin
100.000-USD olduğunu, söz konusu yazılımın iç piyasaya sürülmesi/satılması için
Türkiye’de 10.000 adet çoğaltılacağını ve bu çoğaltma ve satış işlemi için ayrıca
400.000-USD royalty, telif hakkı ve/veya isim hakkının net tutar olarak ödendiğini
veya ödeyeceğini varsayalım.
- Söz konusu eşyanın/özel yazılımın ithalatı
şu şekilde gerçekleştirilecektir; AX Firması veya temsilcisinin (Gümrük
müşaviri veya Gümrük müşavirlik firmasının) müracaatı üzerine, ilgili gümrük idaresi 1
adet DVD veya flaş belleğin fiyatı olan 5-USD tutarındaki serbest dolaşıma
giriş beyannamesini kabul ederek, kontrol, muayene, 5-USD kıymet üzerinden
gümrük vergilerinin tahsili vb. gümrük işlemlerini tamamlayarak söz konusu
eşyaları/DVD veya flaş belleği mükellefe teslim edecektir. DVD veya flaş bellek
içinde bulunan özel yazılımın değeri olan 100.000-USD ile bunun Türkiye’de 10.000
adet çoğaltılması ve iç piyasaya satılabilmesi için ödenen veya ödenecek olan
400.000-USD tutarındaki royalti, telif hakkı ve/veya isim hakkı tutarı (toplam:
500.000-USD) gümrük kıymeti veya ithalatta KDV matrahını ilgilendirmemekte
olup, mali mevzuatı ilgilendirmektedir. İlgili vergi dairesince de; Söz
konusu 500.000-USD’nin brütleştirilmiş tutar üzerinden 3065 sayılı KDV
Kanunu’nun 1, 6, 8, 9, 10 ve 24.maddesi, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği ve
ilgili mevzuat hükümleri gereği KDV kesintisinin, 193 sayılı Gelir Vergisi
Kanunu’nun 70, 94.maddesi ve geçici 67.maddesi ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi
Kanunu’nun 1, 2, 3, 14, 15, 21, 24, 25, 30 ve 31.maddesi ile Türkiye ile ABD
arasında yapılan Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (ÇVÖA) kapsamında Stopaj
kesintisinin yapılması gerekir.
4458
Sayılı Gümrük Kanunu’nun Bazı maddelerinin Uygulanması Hakkında 2009/15481
Sayılı Karar’ın 29.maddesine göre: a) Ticari kullanımdan önce görülmek üzere gönderilen
sinema filmlerinin pozitifleri, basılı ve işleme tabi tutulmuş ve diğer kayıtlı
görüntü taşıyan eşyaya, b) Ses, dublaj veya çoğaltma amacıyla gönderilen
filmler, manyetik bantlar ve teller ile diğer ses veya görüntü taşıyan eşyaya, c)
Ücrete tabi olarak toplu gösterime sunulmadığı sürece, yabancı ürünlerin
işlevini veya mahiyetini tanıtan filmlere, ç) Otomatik veri işlemede kullanılmak üzere
ücretsiz olarak gönderilen veri taşıyan eşyaya geçici ithalat izni verilir.
Geçici
ithalat rejimine ilişkin hükümler; Milletlerarası Geçici İthalat Sözleşmesi
(2004/7905 sayılı, 23.09.2004 tarihli Karar), 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 128
ilâ 134.maddeleri, Gümrük Yönetmeliği’nin 376 ilâ 394.maddeleri ile 4458 Sayılı
Gümrük Kanunu’nun Bazı maddelerinin Uygulanması Hakkında 2009/15481 Sayılı
Karar’ın 16 ilâ 44.maddelerinde geniş şekilde düzenlenmiştir.
Geçici
İthalat Rejimi: Serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat
vergilerinden tamamen ya da kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine
tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım
sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın
yeniden ihracına imkân sağlayan hükümlerin uygulandığı rejimdir (Gümrük Kanunu
128.madde).
-
Geçici ithalat izni, eşyayı kullanan veya kullandıran kişinin talebi üzerine
izin başvurusunun yapıldığı gümrük idareleri tarafından verilir (Gümrük
Kanunu 129.madde, Gümrük Yönetmeliği 378.madde).
-
Geçici ithalat izin başvuruları Tek Pencere Sistemi (TPS)
üzerinden yapılır.
- Kısa ve basitçe Tek Pencere Sistemi (TPS): İthalat ve ihracat işlemleri için kamu
kurumlarından izin ve onay alma zorunluluğu bulunan yükümlülerin, bu
yükümlülüklerini bir noktadan başvuru yaparak ve başvurularının cevaplarını bir
noktadan alarak yerine getirmelerini sağlayacak bir sistemdir.
-
Geçici
olarak ithal edilen eşyanın, gümrük idaresince verilen izin süresi içinde
yeniden ihraç edilmesi ya da gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma
tabi tutulması gerekir. Bu işlemler için dış ticaret mevzuatı ile sair
gümrük mevzuatı gereğince ibraz edilmesi gereken uygunluk belgesi, kontrol
belgesi, ithal lisansı, izin yazısı, gözetim belgesi, tahlil raporu gibi
belgelerin temin edilip ilgili gümrük idaresine sunulması gerekir. İthal
eşyasının yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya
kullanıma tabi tutulması için gerekli süreler, izin verilen kullanımın amacına
uygun olacak şekilde Ticaret Bakanlığı’nca belirlenir. Gümrük Kanunu’nun
131.madde uyarınca tespit edilecek özel süreler saklı kalmak üzere, eşyanın
geçici ithalat rejimi altında kalma süresi azami yirmi dört (24) aydır. Bununla
birlikte, gümrük idareleri ilgili kişinin de kabul etmesiyle daha kısa süreler
saptayabilir (Gümrük Kanunu 130.maddesi, Gümrük Yönetmeliği 379 ve
380.maddesi, 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun Bazı
maddelerinin Uygulanması Hakkında 2009/15481 Sayılı Karar’ın 44.maddesi).
-
İthal vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejiminin (4253 rejim
kodunun) uygulanabileceği durumlar ve özel şartlar Cumhurbaşkanınca tespit
edilir (Gümrük Kanunu 131.madde).
-
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 131ve 132.maddeleri uyarınca Bakanlar Kurulu
Kararı ile belirlenen kısmi muafiyetten yararlandırılmayacak eşya, tam
muafiyetten de yararlandırılmaz (Gümrük Yönetmeliği 377.madde).
-
Türkiye'ye ithali yasak olan eşya, tüketilebilir nitelikteki eşya, ayniyet
tespitinin yapılması mümkün olmayan eşya ile ülke ekonomisine zarar
verebileceği Bakanlıkça belirlenecek eşya, ithalat vergilerinden tam veya kısmi
muafiyet suretiyle geçici ithalat rejiminden yararlandırılmaz (4458
Sayılı Gümrük Kanunu’nun Bazı maddelerinin Uygulanması Hakkında 2009/15481
Sayılı Karar’ın 40.maddesi).
-
Geçici ithalat rejimi kapsamındaki eşya kiralanamaz, ödünç verilemez, bir
başkasının kullanımına bırakılamaz ve satılamaz. Geçici ithaline izin verilen
eşya, rejim altında kaldığı süre içinde giriş ayniyetine ve tahsis amacına
uygun olarak tahsis edildiği yerde kullanılmak zorundadır. Rejim kapsamındaki
eşya, giriş ayniyetini korumaya yönelik olağan bakım faaliyetleri dışında başka
bir işleme tabi tutulamaz (4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun Bazı
maddelerinin Uygulanması Hakkında 2009/15481 Sayılı Karar’ın 43.maddesi, Gümrük
Yönetmeliği 381.maddesi).
-
Gümrük Kanunu’nun 202.maddesi uyarınca Cumhurbaşkanlığı Kararında teminat
aranmayacağı belirtilen eşya hariç, geçici ithalat eşyasından teminat alınır (Gümrük
Yönetmeliği’nin 385.maddesi, 2009/15481 Sayılı Karar’ın 41 ve 42.maddeleri).
-
Söz konusu ürün ve materyallerin kati ithaline karar verilmesi (Daha önce 4458
sayılı Gümrük Kanunu’nun 134.maddesi kapsamında tam muafiyet suretiyle geçici
ithal edilen eşyanın kati ithalata dönüştürülmesi) halinde ise, Kanun’un
193.maddede belirtilen tarihte (bu eşyaya ilişkin gümrük yükümlülüğünün
başladığı tarihteki) yani, 4053 rejim kodundan tescil edilen ikinci beyanname
tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları esas alınır. Ayrıca,
söz konusu eşyalar için daha önce uygulanmayan ve istenilmeyen ticaret
politikası önlemlerinin uygulanması yani, dış ticaret mevzuatı ve/veya sair
mevzuat gereğince ibraz edilmesi gereken uygunluk belgesi, kontrol belgesi,
ithal lisansı, izin yazısı, gözetim belgesi, tahlil raporu gibi belgelerin
alınması ya da buna ilişkin işlemlerin yerine getirilmesi gerekir.
4691
sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu
kapsamında yürütülen yazılım, AR-GE, yenilik ve tasarım projeleri ile ilgili
araştırmalarda kullanılmak üzere ithal edilen eşya, gümrük vergisi ve her türlü
fondan, bu kapsamda düzenlenen kâğıtlar ve yapılan işlemler damga vergisi ve
harçtan müstesnadır (4691 sayılı Kanun’un Ek 2.Maddesi).
30070/18.05.2017
say. ve tar. RG.’de yayımlanan İhracat ve Döviz Kazandırıcı Faaliyetlerde Damga
Vergisi ve Harç İstisnası Uygulama Genel Tebliği’nin 5.maddesinin g fıkrası ile
İhracat: 2017/4 sayılı Tebliğin 6.maddesinin g fıkrası gereği: “Yurt dışına yönelik olarak gerçekleştirilecek müteahhitlik,
müşavirlik, yazılım ve mühendislik hizmetleri” Damga vergisi ve Harç
İstisnasına tabidir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi
Kanunu’nun geçici 20/1 inci maddesine göre: 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme
Bölgeleri Kanununa göre teknoloji geliştirme
bölgesinde ve ihtisas teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyette bulunan
girişimcilerin kazançlarının gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduğu
süre içinde münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri
yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol
uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetler KDV’den müstesnadır. Teknoloji geliştirme bölgelerinde veya ihtisas teknoloji
geliştirme bölgelerinde bulunan mükelleflerin 31/12/2023 tarihine kadar bu
bölgelerde ürettikleri sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları,
sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımları
şeklindeki teslim ve hizmetleri KDV’den istisnadır. Söz konusu bölgelerde üretilen yazılımın farklı kişilere satılması ya
da satışın CD veya elektronik ortamda yapılması istisna uygulanmasına engel
değildir.
Üniversitelere
bağlı Teknokentler de
Teknoloji Geliştirme Bölgesi olarak değerlendirilir. 3065 sayılı Kanun’un geçici 20/1
inci maddesi kapsamında üretilen söz konusu yazılımların fikri mülkiyet
hakkının, bu bölgede faaliyette bulunan mükellefte kalmak suretiyle belirli
zaman aralıklarıyla farklı kişilere satılması veya söz konusu yazılımların
sanal ortamda paylaşımının sağlanması halinde de KDV istisnası uygulanır.
- Yazılımların pazarlanması işinin
bayi kanalıyla yapılması halinde, Teknokent bünyesinde geliştirilen sistem
yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri
komuta kontrol uygulamalarına yönelik genel anlamda yazılım programlarının
bayiye tesliminde KDV istisnası uygulanır. Bayiler tarafından satışında ise,
(Bu satış işlemi istisna kapsamında değerlendirilmeyeceğinden) genel hükümler
çerçevesinde KDV hesaplanır.
Ancak, güncelleme
dışında, bir yazılımla ilgili olarak
verilen bakım, destek (otomasyon) hizmetleri, teknoloji
geliştirme bölgesinde veya ihtisas teknoloji geliştirme bölgesinde üretilse
dahi, oyun programları, network uygulamaları gibi yazılımlar, işlevlerini
yerine getirmek için yazılım kullanan ürün, aygıt, eşya vb. donanımlar ile bu
donanımlara ilişkin hizmetler, web sitesi aracılığıyla verilen reklam
hizmetleri ve ar-ge çalışmaları kapsamında yer alan teslim ve hizmetler istisna
kapsamında değerlendirilmez.
Öte
yandan, teknoloji geliştirme bölgesinde veya ihtisas teknoloji
geliştirme bölgesinde üretilen yazılımın, 3065 sayılı Katma Değer
Vergisi Kanunu’nun 11 ve 12 nci maddeleri kapsamında ihraç edilmesi halinde, bu
ihracata ilişkin yüklenilen KDV’nin, 3065 sayılı Kanunun 32 nci maddesine göre
indirim ve iade konusu yapılması mümkündür (KDV Genel Uygulama Tebliği).
Yazılım: Bir bilgisayar, iletişim
cihazı veya bilgi teknolojilerine dayalı bir diğer cihazın çalışmasını ve
kendisine verilen verilerle ilgili gereken işlemleri yapmasını sağlayan
komutlar dizisinin veya programların ve bunların kod listesini, işletim ve
kullanım kılavuzlarını da içeren belgelerin, belli bir sistematik içinde,
tasarlama, geliştirme şeklindeki ürün ve hizmetlerin tümü ile bu ürün ya da mal
ve hizmetlerin lisanslama, kiralama ve tüm hakları ile devretme gibi teslim
şekillerinin tümünü ifade eder (4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu 3.madde).
II- VERİ YÜKLÜ TAŞIYICILARIN İTHALİ
- Veri yüklü taşıyıcıların ithaline ilişkin
mevzuat düzenlemeleri 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun birinci maddesinden
hareketle Gümrük Yönetmeliği’nin 54.maddesinde yapılmış olup, günümüz
şartlarına göre yetersiz ve ihtiyaca cevap vermekten çok uzaktır.
-
Bilgisayarlarda kullanılmak üzere ithal edilen veri ya da komutlar yüklü bilgi
taşıyıcılarının gümrük kıymetinin belirlenmesinde, sadece taşıyıcı ortamın kendisinin
maliyeti veya kıymeti esas alınır. Veri ya da komutların kıymeti dikkate
alınmaz. Bu nedenle,
taşıyıcı ortamın maliyet veya kıymetinden ayırt edilebilmesi koşuluyla, veri
veya komutların maliyet veya kıymeti, beyan edilen gümrük kıymeti içinde yer
almaz.
Diğer
bir deyişle,
veri ya da komut yüklü taşıyıcılarının ithalatı sırasında ilgili gümrük
idaresi, mevcut gümrük mevzuatını dikkate alarak gümrük kıymetinin
belirlenmesinde, fatura üzerinde
taşıyıcı ortamın maliyet veya kıymetinden ayırt edilebilmesi koşuluyla, sadece
somut olan taşıyıcı ortamın (CD, DVD, flash bellek, çip, yonga, vb.) kendisinin
maliyeti veya kıymetini esas almakta, söz konusu ithalatların yapılma nedenini
oluşturan, taşıyıcıların içinde bulunan (soyut olan) veri veya komutların
maliyet veya kıymetini dikkate almamaktadır.
Örneğin
(1):
İthalatçı A firması, 0,50-USD kıymetinde bir çipe yüklü (çip içinde) 500.000-USD
değerinde bir yazılım veya bir formül, know-how yada bir projeyi alış faturası
ile birlikte ithalat işlemleri için ilgili gümrük idaresine başvurması
durumunda, ithalat sırasında gümrük idaresince sadece taşıyıcı materyalin
kıymeti olan 0,50-USD üzerinden ithalat beyannamesi (SDGB) düzenlenmekte,
gümrükçe alınan tüm gümrük vergi ve resimleri bu tutar (taşıyıcı materyalin
kıymeti) üzerinden tahsil edilmekte, esas ithalata konu olan taşıyıcı materyalin
içinde bulunan yazılımın, formülün, know-howun, projenin, çizim ve tasarımın,
vb. kıymeti dikkate alınmamaktadır. Ancak, taşıyıcı ortamın kıymet veya maliyeti,
içinde taşıdığı veri ya da komutların maliyet veya kıymetlerinden ayırt
edilemiyorsa, ayrıca belirlenemiyorsa, taşıyıcı ortam ile birlikte bir bütün
olarak faturalandırılan söz konusu veri ya da komutların kıymeti, genel kıymet
kuralları gereği taşıyıcı ortam ile birlikte gümrük kıymetine dahil edilmesi,
fatura tutarının tamamının gümrük kıymeti olarak dikkate alınması gerekir.
Örneğin (2): Satın
alma faturasında “Cif teslim” toplam 10.100-USD olan bir proje/çizim
ithalatında; Gerçekte 0,50-USD taşıyıcı nesne “CD” kıymeti, 89,50-USD sigorta
tutarı, 10-USD navlun tutarı, 10.000-USD proje/çizim bedeli olmak üzere fatura toplamının
10.100-USD olduğunu varsayalım. Taşıyıcı nesnenin kendi kıymeti belli olmadığı,
içinde taşıdığı verinin kıymetinden ayrılmadığı, ikisinin kıymetinin faturada
birleşik/tek gösterildiği için genel kıymet kuralları gereği ithalat sırasında
gümrük idaresince dikkate alınması gereken gümrük kıymeti 0,50-USD değil,
10.100-USD olup, 10.100-USD gümrük kıymeti üzerinden, taşıyıcı ortam olan
CD’nin ait olduğu GTİP ve vergi oranı ile diğer dış ticaret şartların yerine
getirilmesine müteakip ithalat işlemi tamamlanacak, gümrük vergi ve resimleri 10.100-USD
tutar üzerinden tahsil edilecektir.
Kısacası; Taşıyıcı materyalin içinde
bulunan ve soyut olan yazılım, formül, proje, çizim ve tasarım, vb. şeyler eşya
olarak kabul etmeyip, bu tür işlemler hizmet ithalatı olarak kabul edildiği
için gümrük idaresince kapsam dışı bırakılarak ithalat (ilgili SDGB’nin gümrük
işlemleri) sırasında vergilendirilmemektedir. Hizmet ithalatının ithalat
işlemleri ve vergilendirilmesi ise ilgili mali mevzuata göre vergi daireleri
aracılığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca yapılmaktadır. Bu da uygulamada bir takım sakınca, sıkıntı,
aksaklıklar, vergi kayıpları ve hazine zararına sebep olmaktadır. Şöyle
ki: Birinci örneğimizde olduğu gibi ilgili gümrük idaresince ithalat
sırasında sadece taşıyıcı materyal olan çipin kıymeti (0,5-USD) üzerinden
vergilendirilmekte, ithalata esas olan ve 500.000-USD değerindeki yazılım,
formül, proje, çizim, tasarım, vb. soyut ve hizmet nev’inden olduğu için
vergilendirilmemekte, vergilendirilmesi Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bırakılmakta,
Mali yönden ise bazen “Söz konusu nesnelerin vergilerinin daha önce ithal
işlemleri sırasında (SDGB tescili ve gümrük işlemlerinin ikmali ile) ilgili gümrük
idaresince tahsil edildiği” düşüncesinden hareketle vergilendirilmediği, hizmet
ithali olan 500.000-USD değerindeki yazılım, formül, proje, çizim, tasarım, vb.
nedeniyle Mali mevzuat açısından alınması gereken vergi ve resimlerin (Gelir
Vergisi veya Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi, Damga Vergisi, vb.) tahsil
edilmediği ve hazine zararına sebep olunduğu anlaşılmaktadır.
Kişisel
görüşümüz:
Veri ya da komut yüklü bilgi taşıyıcılarının ithalatı sırasında ilgili gümrük
idaresince, söz konusu veri veya komutların (Yazılım, program, formül,
know-how, proje, çizim, tasarım, vb.) içeriğini, teknik özelliklerini, maliyet
ve kıymetini, kullanılacağı yeri ve ithalat amacını gösteren teknik doküman, akid
veya sözleşme ile fatura ve benzeri ilgili belgelerin istenilmesi, yazılım,
program, data, vb. verilerin, daha önce ithal edilen veya daha sonra ithal
edilecek makine, teçhizat, otomobil, motorlu araçlar, elektronik cihazlar,
beyaz eşya, dayanıklı tüketim malları gibi eşyalarla ilgili ve bu eşyaların
satış koşulu olması durumunda, söz konusu verilerin tutarının bu eşyaların
gümrük kıymetine ilave edilerek ithalattan kaynaklanan gümrük vergi ve resimlerin
tahakkuk ve tahsilinin ilgili ithal gümrüğünce yerine getirilmesi gerekir. {Örneğin:
a) Yüksek teknoloji ürünü elektronik bir torna tezgahını tüm
programları ve yazılımları yüklü olarak ABD’den 750.000-USD’ye satın
aldığımızı, teslim şeklinin Cif olduğunu ve söz konusu eşyaya ilave edilecek başka
bir gümrük kıymet unsurunun olmadığını varsayarsak, ithal eşyamızın gümrük
kıymeti 750.000-USD’dir. b) Aynı
eşyayı, ilgili programları ve yazılımları üzerinde yüklü olmadan 700.000-USD’ye
satın aldığımızı, torna tezgahının çalışması için gerekli olan ilgili program
ve yazılım tutarının 50.000-USD olduğunu ve satış koşulu gereği torna
tezgahından ayrı olarak, torna tezgahı ithalatından bir ay sonra bir çip içinde
gönderileceğini ve Türkiye’de ilgili torna tezgahına yükleneceğini, çipin
kıymetinin 1-USD, yine eşyanın teslim şeklinin Cif olduğunu ve söz konusu
eşyaya ilave edilecek başka bir gümrük kıymet unsurunun bulunmadığını
varsayalım. Söz konusu eşyaların ithalat işlemlerinin aşağıdaki gibi
gerçekleştirilmesi gerekir. Şöyle ki: Torna tezgahı Türkiye’ye gelince
ilgili gümrük idaresince Gümrük Yönetmeliği’nin 53.maddesi “İstisnai Kıymetle
Beyan” gereği 700.000-USD tutar üzerinden ithalat beyannamesinin beyan, kabul
ve gümrük işlemlerinin ikmali ile gümrük vergi ve resimlerinin tahakkuk ve
tahsili sağlanır. Bir ay sonra ilgili program ve yazılımın gelmesine müteakip
ilgili gümrük idaresince, 50.000-USD değerindeki program-yazılım tutarı, torna
tezgahı ithaline ilişkin beyannameyle ilişkilendirilerek, bu beyannamenin kıymetine/gümrük
kıymetine ilave edilerek (İlgili beyannamenin - Torna tezgahının GTİP’i, vergi
oranı ve döviz kuru dikkate alınarak), bahse konu yazılımı içinde taşıyan 1-USD
tutarındaki cip ise kendi GTİP’inde ayrı bir eşya olarak değerlendirilerek, tekabül
eden gümrük vergi ve resimlerinin tahakkuk ve tahsili sağlanır.}.
Şayet, söz konusu veri veya komutların
yurt içinde yapılacak bir üretim veya çoğaltma işlemine ya da herhangi bir
hizmet ithaline ilişkin olması durumunda ise; İthalatın yapıldığı gümrük
müdürlüğünce, ithalata müteakip en kısa süre içinde başta ithalat beyannamesi
olmak üzere ilgili bilgi ve belgelerle birlikte, ilgili mükellefin bağlı
bulunduğu vergi dairesine (Ticaret Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı
arasında yapılacak bir mutabakat ve kurulacak elektronik sistemle, internet
üzerinden) bildirimde bulunulması, ilgili vergi dairesince de, söz konusu
yazılım, program, proje, çizim, tasarım, vb. hizmet ithaline ilişkin olması
durumunda 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 1, 6,
8, 9, 10 ve
24.maddesi ile Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği gereği KDV
tahsilatı, Türkiye’deki çoğaltma veya üretimle ilgili yazılım, formül,
know-how, vb. gayri maddi hak olması halinde ise brütleştirilmiş tutar
üzerinden 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 1, 6, 8, 9, 10 ve 24.maddesi, 193 sayılı Gelir Vergisi
Kanunu’nun 70, 94.maddesi ve geçici 67.maddesi ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi
Kanunu’nun 1, 2, 3, 14, 15, 21, 24, 25, 30 ve 31.maddesi, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği ve
ilgili mevzuat hükümleri gereği KDV ve Stopaj
kesintisi ile Mali mevzuat açısından alınması gereken varsa diğer vergi
ve resimlerin kontrol, denetim ve
tahsilinin sağlanması gerekir.
Aslında,
herhangi bir vergi kaybına sebebiyet vermemek, haksız olarak yapılacak KDV
iadesi, ihracat teşvik ve iadeleri, vb. önüne geçebilmek için; Tüm veri ya da komut yüklü
taşıyıcılarının ithalatı ve ihracatına müteakip, ilgili gümrük idaresince en
kısa süre içinde, başta ilgili gümrük beyannamesi olmak üzere konuya ilişkin
tüm bilgi ve belgelerle birlikte, ilgili mükellefin bağlı bulunduğu vergi
dairesine bildirimde bulunulması, İlgili Vergi Dairesince de; Bahse
konu ithalatlar ve ihracatlara ilişkin bilgi ve belgelerin incelenerek,
ithalattan kaynaklanan vergilerin (KDV, Stopaj, Damga Vergisi, vb.), doğru ve
eksiksiz olarak tahsilinin yapılıp yapılmadığı, gayri maddi haklarda
brütleştirme işleminin yapılıp yapılmadığı, vb. ile ihracattan kaynaklanan KDV
iadesi, varsa diğer teşviklerden haksız ve yersiz olarak faydalanıp
faydalanmadığının kontrol ve denetiminin yapılmasının sağlanması gerekir.
III- VERİ
YÜKLÜ TAŞIYICILARIN İHRACI
4458
sayılı Gümrük Kanunu’nun 1.maddesi ile Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2016/5
sayılı Genelgesi hükümlerine göre; Veri ya da komut yüklü bilgi taşıyıcılarının
ihracatı sırasında ilgili gümrük idaresi, mevcut gümrük mevzuatını dikkate
alarak gümrük kıymetinin belirlenmesinde, sadece somut olan taşıyıcı ortamın
(CD, DVD, flash bellek, çip, yonga, harddisk gibi elektronik ortamlar ve basılı
kağıt ortamlar, vb.)
kendisinin maliyeti veya kıymetini esas almakta, soyut olan veri veya
komutların maliyet veya kıymetini dikkate almamakta, veri veya komutların
maliyet veya kıymeti ihracat beyannamesine yansıtılamamakta,
beyannamede yer almamakladır.
Türkiye’de yeterince olmasa da kamu
kuruluşları, üniversiteler ve özel sektörün AR-GE çalışmalarına ve bilişim
teknolojilerine önem vermeye başlaması, bu alanlardaki harcama ve yatırımların
her geçen gün artarak devam etmesiyle birlikte, Türkiye’de yüksek teknoloji
gerektiren ve stratejik önem taşıyan ürünlerin yıllık ihracat rakamları
içindeki payı hala çok düşük, hatta yok denecek kadar azdır. Türkiye’nin
ihracatının % 62’sini düşük ve orta teknoloji gerektiren ürünler, % 36,30’unu orta-ileri
teknoloji gerektiren ürünler, %
1,70’ini ise yüksek teknoloji gerektiren ürünler oluşturmaktadır. Türkiye, toplam ihracatı içerinde
yüksek teknoloji içeren ürün ihracatının payı en düşük olan OECD ülkesidir.
Karabük Üniversitesi, İ.İ.B.F. İktisat Bölümünce 2018 yılında yapılan akademik
bir araştırmaya göre Türkiye’nin
yüksek teknoloji kullanılarak gerçekleştirilen ürünlerinin ihracatının, toplam
ihracat içindeki payı 2018 yılında (01.01.2018 – 30.11.2018 döneminde) % 1,68
olarak gerçekleşmiştir.
- Sorunlu bir coğrafyada, siyasi ve ekonomik belirsizliklerin çok olduğu
bir dünyada yaşıyoruz. Dünyanın
on yedinci büyük ekonomisiyiz ve hedefimiz onunculuğu yakalamak. Türkiye olarak bir
taraftan üretim ve ihracatımızı artırmaya çalışırken, bir taraftan da ihracat
işlemlerini kolaylaştırmak ve ihracatı cazip hale getirmek, ihracatın ve
ihracat işlemlerinin önündeki engelleri azaltmak zorundayız. Yüksek teknoloji gerektiren, katma değeri
yüksek olan bilişim teknolojileri içeren ürün, hizmet ve yazılımlarının
ihracatımız içindeki payının artırılabilmesi için Ar-Ge harcamalarının
artırılması, desteklenmesi ve teşvik edilmesi, teşvik mekanizmalarının yeniden
düzenlenmesi ve gerekli yasal çerçeveye oturtulması gerekir.
- Ülkemizde uygulanan gümrük ve dış ticaret mevzuatında veri ve komutların, yazılım, vb.
programların, “ürün mü (mal)” yoksa “hizmet kalemimi” nitelendirmesinde sorunlar
yaşanması ve bunların genelde “hizmet” sayılması, ayrıca, ihracat sırasında
denetlenebilir bir altyapısının olmaması, söz konusu veri, komut, yazılım,
program, vb. nesnelerin yurt dışı satışları gerçekleştirilse bile bunların
kıymet ve tutarlarının gümrük çıkış (ihracat) beyannamesinde gösterilememesi,
beyan edilememesi, kısacası, ihracat tutarı/ihracat rakamı üzerinden sağlanan (KDV
iadesi, mahsubu veya terkini hariç) çoğu hak, menfaat ve teşviklerden
(Örneğin: Yetkilendirilmiş
Yükümlü Sertifikası, İhracatta Yerinde Gümrükleme İzni, vb.) faydalanılamaması vb. nedenlerle yazılım, program,
veri ve komut, vb. nesnelerin üretim ve ihracatını yapan sektör üyeleri,
Türkiye’de bazı sektörlerden daha fazla katma değer oluşturmalarına karşın, mevcut
destek, menfaat ve teşviklerden -(özelliklede ihracat teşviklerinden)- amaçlanan
oranda yararlanamamaktadırlar.
- Hali hazırda, soyut olan CD,
DVD, flash bellek, çip, yonga, harddisk gibi elektronik ortamlar içinde
bulunan/taşınan bilgi, yazılım, program, proje, biyokimyasal formül, know-how,
çizim, teknik şema, tasarım, vb. teknolojik ürünlerin bir ihracat/gümrük çıkış
beyannamesine bağlayarak gümrük idaresi kanalıyla ihracatını fiilen
gerçekleştirmek neredeyse imkansızdır.
Örnek 1: A firması olarak
yıllarca inşaat, mimarlık ve mühendislik sektöründe faaliyet gösterdiğinizi,
bünyenizde yüzlerce teknik eleman, mimar ve mühendis çalıştırdığınızı, faaliyet
sahanızda belirli bir gelişim, birikim, tecrübe ve büyüklüğe ulaştığınızı,
firma olarak Brunei Sultanlığı’nda yapılacak yeni kraliyet sarayı projesinin
çizim ihalesini kazandığınızı, proje çizim bedelinin 1.500.000-USD olduğunu,
söz konusu proje çiziminin firma çalışanlarınız tarafından Türkiye’de
tamamlanarak 1-USD tutarlı bir DVD’ye kaydedildiğini, söz konusu proje
çiziminin Brunei Sultanlığı’na ihraç edilmek istendiğini, bunun için A
Firmasınca ilgili proje, konuya ilişkin satış sözleşmesi, projenin ihracatı
için 1.500.001-USD tutarlı satış/ihracat faturası ve ilgili belgelerle birlikte
gümrük idaresine müracaat edildiğini ve A Firmasınca 1.500.001-USD tutarında
ihracat beyannamesi tescilinin yapılmasının istenildiğini varsayalım. İlgili
gümrük idaresi, 4458
sayılı Gümrük Kanunu’nun 1.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 54.maddesi ile
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2016/5 sayılı Genelgesi hükümlerini dikkate
alarak, ihracat/gümrük çıkış beyannamesini 1.500.001-USD üzerinden kabul ve gümrük
işlemleri ikmal etmeyip bunun yerine, A Firması adına sadece çizimin/projenin
yüklendiği, taşıyıcısı olan DVD’nin kıymeti karşılığı olarak 1-USD tutarında ihracat beyannamesini
kabul ve tescil edecektir. Sonuçta, A Firması 1.500.000-USD ihracat tutarının
sağladığı veya sağlayacağı “İhracat tutarı üzerinden yararlandırılan, verilen (KDV iadesi,
mahsubu veya terkini hariç)
çoğu teşvik, uygulama, indirim, kolaylıklar ile vergi, resim ve harç istisnası,
vb.” hak ve menfaatlerden mahrum kalacaktır/kalmaktadır.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi
Kanunu’nun Geçici 20/1.maddesi ve KDV Genel Uygulama Tebliği ile 4691 sayılı
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununa göre; “Teknoloji
geliştirme bölgelerinde veya ihtisas teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyette
bulunan girişimcilerin/mükelleflerin 31/12/2023 tarihine kadar bu
bölgelerde ürettikleri sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları,
sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımları
şeklindeki teslim ve hizmetlerinin KDV’den istisna olmasına, söz konusu
bölgelerde üretilen yazılımın farklı kişilere satılması ya da satışın CD veya
elektronik ortamda yapılmasının istisna uygulanmasına engel olmamasına, Teknoloji geliştirme bölgesinde veya İhtisas teknoloji geliştirme
bölgesinde üretilen
yazılımın, 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 11 ve 12 nci maddeleri kapsamında ihraç
edilmesi halinde, bu ihracata ilişkin yüklenilen KDV’nin, aynı Kanun’un 32.maddesine
göre indirim ve iade konusu yapılması mümkün olması”na rağmen,
Örnek
2: 4691
sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununa göre kurulan ve işletilen bir teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyet gösteren B
Firmasının, bölgede ürettiği “Askeri komuta kontrol uygulama yazılımı”nı Sudan
Silahlı Kuvvetleri’ne 800.000-EUR’ya sattığını ve satış sonrası söz konusu
yazılımı 1-EUR tutarlı bir çip
içine yerleştirerek, söz konusu çip, 800.001-EUR tutarlı satış/ihracat
faturası, satış sözleşmesi ve gerekli diğer belgelerle birlikte, ihracat yapmak
için ilgili gümrük idaresine başvurarak gümrük işlemlerin yapılmasını talep
ettiğini varsayalım. İlgili gümrük idaresi Gümrük Kanunu’nun 1.maddesi,
Gümrük Yönetmeliği’nin 54.maddesi ile Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2016/5
sayılı Genelgesi hükümlerini dikkate alarak, ihracat beyannamesini 800.001-EUR
üzerinden kabul ve gümrük işlemleri ikmal etmeyip bunun yerine, B Firması adına
sadece ilgili yazılımın yüklendiği, taşıyıcı ortam olan çipin kıymeti karşılığı
olarak 1-EUR tutarında ihracat beyannamesini kabul ve tescil edecektir.
Sonuçta, B Firması 800.000-EUR ihracat tutarının sağladığı veya sağlayacağı
“İhracat tutarı üzerinden yararlandırılan, teşvik, uygulama, gümrük kolaylığı
ile vergi, resim ve harç istisnası, vb.” hak ve menfaatlerden (Yüklendiği KDV’nin
mahsubu veya iadesi hariç) yararlanamayacaktır.
Kişisel
görüşümüz: Veri
ve komutlar, her ne kadar Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT),
Dünya Ticaret Örgütü Kararları ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 1.maddesi’ne
göre somut bir eşya/mal sayılmasa, soyut bir nesne/hizmet sayılsa da, dünyadaki
uygulamalar ve Türkiye’deki mevcut ilgili mevzuata (Özellikle Gümrük Kanunu’nun
1.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 54.maddesi, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2016/5 sayılı Genelgesine) uymasa
da/aykırıda olsa; Veri ya da komut yüklü bilgi taşıyıcılarının ihracatı
sırasında ilgili gümrük idaresince, gümrük kıymetinin belirlenmesi sırasında
sadece taşıyıcı ortamın (CD, DVD, flash bellek, çip, yonga, harddisk
gibi elektronik ortamlar ve basılı kâğıt ortamlar, vb.) kendisinin maliyeti veya
kıymetinin değil, esas itibariyle içlerinde taşıdıkları veri veya komutların
(yazılım, üretim formülü, biyokimyasal formül, know-how, networking, proje, çizim, teknik
şema, tasarım, vb.
dijital veriler) kıymetinin dikkate alması, bu kıymet üzerinden ihracat
beyannamesinin tescil ve gümrük işlemlerinin ikmal edilmesi, beyannamede ödeme
şeklinin “Peşin Ödeme” olarak gösterilmesi, ihracat tutarının ilgili ihracat
beyannamesinin tescilinden önce Türkiye’ye getirilip bir banka veya özel finans
kurumuna bozdurulduğuna dair DAB, konuya ilişkin satış sözleşmesi,
satış/ihracat faturası, ihraç edilecek nesneye ilişkin ayrıntılı ve tanıtıcı
teknik bilgi, döküman, vb. bilgi ve belgelerin ihracatçıdan istenilmesi, ihraç
edilecek nesnenin kıymetinin ve teknik özelliklerinin yapılacak ihraç beyanına
uygun ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığına dair ilgili Mimarlık ve Mühendislik
Odaları, Üniversitelerin ilgili bölümleri ile Tubitak gibi ilgili kuruluşlardan
alınacak “Uygunluk Raporu”na istinaden, gümrük idaresince yapılan inceleme, değerlendirme
ve karşılaştırma sonucunda da uygun bulunanların, taşıyıcı ortam ve içindeki
veri veya komutun kıymeti üzerinden yapılan beyanın ve ilgili ihracat
beyannamesinin kabul, tescil ve gümrük işlemlerinin tamamlanarak ihracatın
gerçekleştirilmesi, başta Ticaret Bakanlığı olmak üzere ilgili Bakanlıklar ve birimlerce
en kısa sürede konuya ilişkin gerekli ve yeterli kanuni düzenlemelerin
yapılmasının gerektiğini düşünmekteyiz.
SONUÇ
Türkiye’de yüksek teknoloji gerektiren ve
stratejik önem taşıyan ürünlerin yıllık ihracat rakamları içindeki payı çok
düşük, hatta yok denecek kadar azdır. Türkiye’nin ihracatının % 62’sini düşük
ve orta teknoloji gerektiren ürünler, % 36,30’unu orta-ileri teknoloji
gerektiren ürünler, % 1,70’ini ise yüksek teknoloji gerektiren ürünler
oluşturmaktadır. Türkiye,
toplam ihracatı içerinde yüksek teknoloji içeren ürün ihracatının payı en düşük
olan OECD ülkesidir.
Veri ve yüklü taşıyıcıların ithaline ilişkin
mevzuat düzenlemeleri, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun birinci maddesinden
hareketle Gümrük Yönetmeliği’nin 54.maddesinde, ihracatına ilişkin mevzuat
düzenlemeleri ise Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 06.04.2016 tarih ve 2016/5
sayılı Genelgesiyle yapılmış olup, günümüz şartlarına göre ihtiyaca cevap
vermekten çok uzaktır. Veri
ya da komut yüklü bilgi taşıyıcılarının ithalatı sırasında ilgili gümrük
idaresi, mevcut gümrük mevzuatını dikkate alarak gümrük kıymetinin belirlenmesinde,
fatura üzerinde taşıyıcı ortamın
maliyet veya kıymetinden ayırt edilebilmesi koşuluyla, sadece somut olan
taşıyıcı ortamın (CD, DVD, flash bellek, çip, yonga, vb.) kendisinin maliyeti
veya kıymetini esas almakta, söz konusu ithalatların yapılma nedenini
oluşturan, taşıyıcıların içinde bulunan (soyut olan) veri veya komutların
maliyet veya kıymetini dikkate almamaktadır. Yine aynı mevzuata göre, veri ya
da komut yüklü bilgi taşıyıcılarının ihracatı sırasında ilgili gümrük idaresi,
gümrük kıymetinin belirlenmesinde sadece somut olan taşıyıcı ortamın (CD, DVD,
flash bellek, çip, yonga, harddisk gibi elektronik ortamlar ve basılı kâğıt
ortamlar, vb.)
kendisinin maliyeti veya kıymetini esas almakta, soyut olan veri veya
komutların maliyet veya kıymetini dikkate almamakta, veri veya komutların
maliyet veya kıymeti ihracat beyannamesine yansıtılamamakta, ihracat beyannamesinde beyan edilememektedir.
Hali hazırda, CD, DVD, flash bellek, çip, yonga, harddisk
gibi taşıyıcılar içinde bulunan/taşınan bilgi, yazılım, program, proje,
biyokimyasal formül, know-how, çizim, teknik şema, tasarım, vb. teknolojik
ürünlerin bir ihracat/gümrük çıkış beyannamesine bağlayarak gümrük idaresi
kanalıyla ihracatını fiilen gerçekleştirmek neredeyse imkansızdır. Başta Ticaret Bakanlığı olmak
üzere ilgili birimlerce en kısa sürede konuya ilişkin gerekli ve yeterli kanuni
düzenlemelerin yapılması gerekir. Türkiye
olarak bir taraftan üretim ve ihracatımızı artırmaya çalışırken, bir taraftan
da ihracat işlemlerini kolaylaştırmak ve ihracatı cazip hale getirmek,
ihracatın ve ihracat işlemlerinin önündeki engelleri azaltmak zorundayız.
Kerim
ÇOBAN
Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
KAYNAKÇA:
·
Veri
ve Komutların İthali ve İhracı www.muhasebetr.com (12.06.2019).
·
Veri
Yüklü Taşıyıcıların İthalatı ve İhracatı İle İthalatta Navlun Konusunda Bazı
Açıklamalar www.muhasebetr.com (28.03.2019).
· 4458
sayılı Gümrük Kanunu.
· Gümrük
Yönetmeliği.
· Gümrükler
Gelen Müdürlüğü’nün 2016/5 sayı ve 06.04.2016 tarihli Genelgesi.
· 3065 sayılı Katma
Değer Vergisi Kanunu.
· Katma Değer Vergisi
Genel Uygulama Tebliği.
· 4691 sayılı Teknoloji
Geliştirme Bölgeleri Kanunu.
· 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu.
· 492 sayılı
Harçlar Kanunu.
· 30070/18.05.2017 say. ve tar.
RG.’de yayımlanan İhracat ve Döviz Kazandırıcı Faaliyetlerde Damga Vergisi ve
Harç İstisnası Uygulama Genel Tebliği.
· 2017/4 Sayılı İhracat, Transit Ticaret, İhracat Sayılan
Satış Ve Teslimler İle Döviz Kazandırıcı Hizmet Ve Faaliyetlerde Vergi, Resim
Ve Harç İstisnası Hakkında Tebliğ.
· 193
sayılı Gelir Vergisi Kanunu.
· 5520
sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu.
· 4458
Sayılı Gümrük Kanunu’nun Bazı maddelerinin Uygulanması Hakkında 2009/15481
Sayılı Karar.
· ÇOBAN
Kerim, “Royalti-Lisans Ücretlerinin Gümrük Kıymeti, Katma Değer Vergisi ve
Stopaj Açısından Değerlendirilmesi”, Gümrük Dünyası Dergisi, Sayı 83, Yıl 2014/4.
· ÇOBAN Kerim, “Gayri Maddi Hak Kazançlarının
Brütleştirilmesi İle Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi ve Gümrük Kıymeti
Yönüyle İncelenmesi”, Gümrük ve Ticaret Dünyası Dergisi, Sayı 94, Yıl 2017/4.
·
KONAK Ali (Karabük
Üniversitesi, İ.İ.B.F. - İktisat Bölümü Öğretim Üyesi), “ Yüksek Teknoloji İçeren Ürün İhracatının İhracat Hacmi ve Ekonomik Büyüme
Üzerine Etkisi; Seçilmiş OECD Ülkeleri ve Türkiye Örneği”, Yönetim, Ekonomi, Edebiyat, İslami ve Politik
Bilimler Dergisi - 31.12.2018.